Тохсунньу 16

Тохсунньу 16 диэн Григориан халандаарыгар сыл 16-с күнэ. Сыл бүтүө 349 күн (ордук хонуктаах сылга 350 күн) баар.

Бэлиэ күннэр

АХШ АХШ — Итэҕэл көҥүлүн күнэ
Каток кутааччы дойдулар ардыларынааҕы күнэ
Таиланд Таиланд, Мьянма Мьянма — Учуутал күнэ
Улуу Британия Улуу Британия — Битлз аан дойдутааҕы күнэ

Түбэлтэлэр

Б.э.и. 27 сыл — Рим импиэрийэтин 1-кы консула Октавиан Август Римҥэ аан бастаан импэрээтэр аатын сүкпүт^[1]. Онон Рим импиэрийэтэ баар буолбут күнүнэн ааҕыллар.
378 — Сиядж Как' диэн майя омук байыаннай баһылыга Тикаль куораты сэриилээн ылбыт, Теотиуакан хоруол сирин хаҥаппыт. Бу туһунан майя хроникаларыгар суруллар^[2].
929 — Эмир Абд-ар-Рахман III Кордова халифаатын олохтообут^[3].
Москуба улуу княжествота Нуучча саарыстыбата буолбут^[4].
1712 — Бүөтүр I Арассыыйаҕа бастакы байыаннай инженердэр оскуолаларын арыйар туһунан ыйаах тааһаарбыт. Билигин ол оскуола А. Ф. Можайскай аатынан Байыаннай-куйаар акадьыамыйа.
1724 — Ыраахтааҕы Бүөтүр I ыйааҕынан Арассыыйаҕа эдэрдэр бэйэлэрин сөбүлэҥнэрин ылбакка эрэ кэргэннии оҥорор бобуллубут. Бу ыйаах көҥүл да, крепостной да дьоҥҥо туһаайыллыбыт.
Арассыыйа-Туурсуйа сэриитэ (1877–1878): Филиппополь аттынааҕы кыргыһыы буолбут, нуучча драгуннарын эскадрона Пловдив куораты осмааннартан босхолообут.
Эрнест Шеклтон эспэдииссийэтэ Соҕуруу полюс магнит киинин булбут.
1920 — Парижка Наассыйалар Лиигэлэрин сэбиэтин бастакы мунньаҕа буолбут.
1943 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтин бөрөсүүдьүмүн ыйааҕынан абыйаассыйа маршала, артиллерия маршала уонна бронетнаковай сэриилэр маршаллара диэн сыбаанньалар олохтоммуттар.
Ян Палах Сэбиэскэй сэриилэр Прага сааһа диэн ааттанар дьалхааны хам баттаабыттарын утаран, ол кэнниттэн биир сыл буолан баран, бэйэтин уматтан өлбүт.
1969 — Аан дойдуга бастакынан икки сэбиэскэй Сир аргыһа тиксиһэннириллибиттэр (Союз-4 уонна Союз-5).
1979 — Ирааҥҥа Ислам өрөбөлүүссүйэтэ буолбутуттан сылтаан бүтэһик шах Мохаммед Реза Пехлеви дьиэ кэргэнин кытары дойдутуттан Эгиипэккэ күрээбит.
1989 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтин бөрөсүүдьүмүн ыйааҕынан 30-40 сс. уонна 50-с сыллар саҕалыныытыгар суут таһынан таһаарыллыбыт бириигэбэрдэр ("тройкалар" уонна НКВД бириигибэрдэрэ) ууратыллыбыттар.
Перс хомотугар сэриини саҕалаабыттар.
1992 — Сальвадор былаастара уонна өрө турааччылар эйэ сөбүлэҥэр илии баттаан Сальвадорга 12 сыл устата барбыт гражданскай сэриини тохтотоллор. Бу сэриигэ 75 000 тахса киһи өлбүтэ.
2006 — Эллен Джонсон-Серлиф Либерия бэрэсидьиэнин солотугар киирбит. Африкаҕа дойдуну баһылаабыт бастакы дьахтар буолбут.

Төрөөбүттэр

1818 — Шигабутдин Мардьани — татаар төрүттээх Арассыыйатааҕы ислам таҥараһыта, сырдатааччы. Мардьани ону таһынан этнограф, археограф, востоковед уонна педагог быһыытынан биллэр. Бэйэтин кэмигэр саамай бөдөҥ татаар историга этэ.
1879 — Петр Драверт — Сибиири чинчийээччи, бэйиэт. 1906—1910 сс. Саха сиригэр көскө сылдьан Кэмпэндээйи тууһун, Өлүөнэ алын тардыытын флоратын уонна фаунатын, Байаан-Күөл уонна Абалаах туустарын үөрэппит.
1898 — Алексей Иванов - Күндэ — XX үйэ саҥатыгар үлэлээбит саха биллиилээх суруйааччыта, литературоведа. Саха суругун-бичигин кэмитиэтин чилиэнэ.
1932 — Василий Гольдеров - Ороһу уола — саха бэйиэтэ, суруйааччыта.
1940 — Николай Саввинов — дуобакка өрөспүүбүлүкэ 13 төгүллээх чөмпүйүөнэ, 1969 сыллаахаа ССРС эр дьоҥҥо чемпионатын финалыгар бастакынан суолу тэлбит, Европа бэтэрээннэригэр боруонса мэтээллээх, ССРС спорт маастара, СӨ хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.
1947 — Тамара Андреева — эбэҥки омугун тылын, фольклорун, култууратын үөрэтэр чинчийээччи.

Өлбүттэр

1938 — Христофор Шараборин — ил уонна баартыйа үлэһитэ, 1931-1937 сылларга Саха АССР Совнаркомун бэрэстээтэлэ. Москубаҕа репрессияҕа түбэһэн ытыллыбыт.
2020 — Надежда Шепелева — опера ырыаһыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай артыыһа (2013), РСФСР үтүөлээх артыыһа (1958). Саха норуодунай суруйааччыта Суорун Омоллоон ойоҕо.

Быһаарыылар

↑ Gibbon, Edward (2003). Mueller, Hans-Friedrich. ed. The Decline and Fall of the Roman Empire. Abridged edition. New York: Random House. p. 47. ISBN 9780375758119. https://books.google.com/books?id=9xriVJrENcMC.
↑ Braswell, Geoffrey E. (2004). The Maya and Teotihuacan: Reinterpreting Early Classic Interaction. Austin, Tex.: University of Texas Press. p. 339. ISBN 9780292705876. https://books.google.com/books?id=NcN7AAAAQBAJ.
↑ O'Callaghan, Joseph F. (1994). A History of Nedieval Spain. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press. p. 118. ISBN 9780801492648. https://books.google.com/books?id=cq2dDgAAQBAJ.
↑ Payne, Robert; Romanoff, Nikita (2002). Ivan the Terrible. New York: Cooper Square Press. p. 67. ISBN 9780815412298. https://books.google.com/books?id=p1abtsPCPm8C.

[1] Gibbon, Edward (2003). Mueller, Hans-Friedrich. ed. The Decline and Fall of the Roman Empire. Abridged edition. New York: Random House. p. 47. ISBN 9780375758119. https://books.google.com/books?id=9xriVJrENcMC.

[2] Braswell, Geoffrey E. (2004). The Maya and Teotihuacan: Reinterpreting Early Classic Interaction. Austin, Tex.: University of Texas Press. p. 339. ISBN 9780292705876. https://books.google.com/books?id=NcN7AAAAQBAJ.

[3] O'Callaghan, Joseph F. (1994). A History of Nedieval Spain. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press. p. 118. ISBN 9780801492648. https://books.google.com/books?id=cq2dDgAAQBAJ.

[4] Payne, Robert; Romanoff, Nikita (2002). Ivan the Terrible. New York: Cooper Square Press. p. 67. ISBN 9780815412298. https://books.google.com/books?id=p1abtsPCPm8C.

[1]

[2]

[3]

[4]