Сүрүн сирэй
Саха Сирэ
Саха Сирэ, сорумдьу аата Саха Өрөспүүбүлүкэтэ (нууч. ) 1851 с. Иркутскай генерал-губернаторствотын Саха уобалаhа диэн ааттанан тэриллибитэ. Муус устар 27 күнүгэр 1922 с. Саха АССР тэриллибитэ. Ахсынньы 28 күнүгэр 1991 с. Саха ССР, 1992 с. кулун тутар 27 күнүттэн — Саха Өрөспүүбүлүкэтэ. Сибиир хотугулуу-илин өттүгэр сытар.
Сиһилии.svg)
Сахалар
Түүр тыллаах омук, Саха Сирин төрүт олохтоохторо. Саха тыла түүр тылларын бөлөҕөр киирэр. Омук ахсаана 600 000 тиийэр.
СиһилииАлтынньы 8
Бу күҥҥэ
Саха Өрөспүүбүлүкэтэ — Саха телевидениетин күнэ- Саха Өрөспүүбүлүкэтэ — Cаха сирин авиациятын күнэ
- Аан дойдуга Космос нэдиэлэтэ салҕанар (алтынньы 4–10 күннэрэ)
Арассыыйа — Уу үрдүнээҕи, уу аннынааҕы уонна көтөр аал хамандыырын күнэ
АХШ — Олохтоох омуктар күннэрэ
Гавайи — Бастакы арыйааччы күнэ
Ираан — Оҕо көмүскэлин күнэ
Ииндийэ — Халлаан сэбилэниилээх күүстэрин күнэ
Перу — Байҕал сэбилэниилээх күүстэрин күнэ
Намибия — Мас олордуу күнэ
Украина — Украина юриһин күнэ
Түбэлтэлэр
- 1480 — Москуба Улуу кинээһэ Иван III уонна Улахан Ордуу хаана Ахмат сэриилэрэ «Угра өрүһүгэр турууну» саҕалаабыттар. Дань төлөтө кэлбит татаар сэриитэ нуучча сиригэр ааһаары өрүһү туоруу сатаабытын Иван III тохтоппут. Биир ыйынан татаардар Москуба сэриитин кыайбакка, сыалларын ситиспэккэ төннүбүттэр. Манан нуучча сирдэригэр 2,5 үйэлээх монгол-татаар былааһа эстибит.
- 1818 — Англияҕа бастакытын боксаҕа бэрчээккини туһаммыттар.
- 1917 — Петроград куоракка А. Ф. Керенскай салайыылаах үһүс (бүтэһик) коалиционнай бырабыыталыстыба тэриллибит.
- Пётр Фадеев Даркылаах бириистэнтэн көппүт уонна Күөх хонууга түспүт. Бастакы пассажирдарынан Бартыһаан Дьөгүөрэп, Былатыан Ойуунускай уонна А. П. Дмитриева буолбуттар.
- 1934 — Дьокуускайга Педагогическай институт аһыллыбыт, билиҥҥитэ — М. К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет. Институт бастакы дириэктэринэн Иван Жегусов буолбут.
- 1963 — Саха телевидениета тиһигэ быстыбакка эфиргэ тахсыытын саҕалаабыт. Дьокуускайга телецентр тутарга диэн быһаарыы ылыллыбытын кэннэ 4 сылынан телевидение үлэтин саҕалаабыт.
- 1967 — Боливияҕа аатырбыт революционер, хомуньуус бартыһаана Че Гевара билиэҥҥэ түбэспит, сарсыныгар кинини өлөрбүттэр. Өлөн баран Че Гевара бүтүн аан дойдутааҕы контркултуура им бэлиэтэ буолбута.
- 1978 — Мирнэй улууһугар Орто Ботуобуйа ньиэптээх сиригэр 1530 метр дириҥҥэ 15 килотонналаах «Вятка» ядернай дэлби тэптэрии буолбут. Бу ньиэптээх сиргэ уопсайа 7 ядернай дэлби тэптэрии буолбута, сыаллара — ньиэп хостооһунун интенсификацията.
- 1990 — Бүрээт Өрөспүүбүлүкэтин Сүбэринитиэтин Декларацията ылыныллыбыт.
- 2005 — Пакистаҥҥа Азад Кашмир эрэгийиэнигэр 7.6 магнитудалаах сир хамсааһына буолбут. 100,000-ҕа тиийэ киһи өлбүт, 4 мөлүйүөн киһи дьиэтэ-уота суох хаалбыт. Сиһилии
Билэҕит дуо?
УРУБИИКИ хомууруттан
- Саха сиригэр таҕаммыт Кржижановскай диэн араспаанньа поляк krzyż — кириэс диэн тылыттан тахсыбыт буолуон сөп. Ону, холобур, бу куорат аата туоһулуур.
- Кыым хаһыат бастакы эрэдээктэринэн Алампа буолар.
- Адыаччы үрэх уонна нэһилиэк баай тоҥус аатын сүгэллэр.
- Нам улууһугар 1939 сыллаахха 11 тыһыынчаттан эрэ тахса олохтоох баар эбит буоллаҕына, 2007 сылга бу сыыппара икки төгүл үрдээбит.
- Саха сиригэр эһиллибит бөһүөлэктэрин ахсаанынан Алдан улууһа рекорду охсор.
- Саха сиригэр аан бастаан телеграф 1901 сыллаахха Маача нэһилиэк иһинээҕи Нохтуйскай диэн билигин эстибит сэлиэнньэҕэ кэлбитэ.
- Тыһаҕас, борооску уратыларын син билэр буоллахптытына, ньылба диэн тугун билэрбит саарбах. Ньамарҕана диэни отой да билбэппит буолуо.
- Бу Италияттан төрүттээх ас аата устурууна диэн тылтан тахсыбыт эбит.
- Сорох саха тылларын атын омук тылыгар сатаан тылбаастыыр кыах суох.
Николай Неустроев
Саха литэрэтиирэтин төрүттээбит суруйааччылартан биирдэстэрэ, драматург уонна прозаик.
Сиһилии
Боотур
Былыр сэриилэһэргэ эрэ идэтийбит дьон. Боотуру кыра оҕо эрдэһиттэн ханна эмэ кистээн иитэллэрэ.
Сиһилии
Үөһээ Бүлүү улууһа
Саха Өрөспүүбүлүкэтин административнай тэриллиитэ. Сорох түүр тылларыгар ил эбэтэр дьон диэн суолталаах.
Сиһилии.png)
Хомус
Хомус — саха музыкальнай инструмена.
Икки сыҥаах тимир ыккардынан олордуллубут тылын охсон тыаһатыллар.
1990 сыллаахха Дьокуускайга аан дойду норуоттарын хомуһун түмэлэ аһыллыбыт. Бу түмэл аһыллыытыгар Алексеев Иван Егорович — Хомус Уйбаан сүҥкэн өҥөлөөх. Сиһилии
Саха тыла
Саха тыла диэн сахалар тыллара, түүр тылларыттан биирдэстэрэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай тыла.
Сиһилии
Олоҥхо күнэ
Саха омук былыыр былыргы дьыллар быыстарыттан сырдык уонна хараҥа, айыы уонна абааһы аймахтара утарыта турууларын, күрсүүлэрин туһунан уостан уоска бэриллэн кэлбит уус-уран айымньыта.
Сиһилии
"Мин үрдүбэр күн хаһан да киирбэт" киинэ
Николай Лугинов "Таас Тумус" айымньытыгар олоҕуран Любовь Борисова туруоруутугар сахалыы уус-уран киинэ.
Сиһилии
Үрүҥ Аар Тойон
Айыы үөрэҕин быһыытынан сир-дойду, дьон-сэргэ үөскээ-һинин, олоҕун-дьаһаҕын, өйүн-санаатын, киһи быһыытынан иитиллэн тахсыытын көрдөрөр.
СиһилииӨлүөнэ турууктара
Саха Сирин биир геологическай үөскэбилэ уонна Өлүөнэ өрус кытыытыгар турар биир ааттаах айылҕа парката.
Сиһилии.JPG)
Саха ата
Саха атаһа — Саха Өрөспүүбүлүкэтин атыыһыта. Кини монгол атын уонна аттарын кытары тэҥнээтэххэ улуу.
Сиһилии
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Национальнай библиотеката
Арассыыйа илин өттүгэр биир бөдөҥ библиотека.
Сиһилии