Ыам ыйа
Ыам ыйа - сааскы ый, 5 ый.
Ыам ыйа — сааскы тиһэх ый. Айылҕа бүтүннүүтэ, көтөрдүүн-сүүрэрдиин, оттуун-мастыын барыта тиллэр, сэргэхсийэр. Үрэхтэр, өрүстэр быйаҥнаах ууларынан сири-дойдуну угуттууллар. Мутукча тыллар, ойуур иһэ минньигэс сытынан туолар. Хал-дьаайыга ньургуһун тахсар. Хонууга, ойуурга, күндү күөмэйдээх чыычаах эгэлгэтэ ырыатын тардар, күн сирин көҥүлүгэр көөчөөн көрүн түһэрэр, сааскы оонньуутун оонньуур.
Ыам ыйа — үөскүүр-төрүүр кэм. Көтөр бары кэриэтэ уйатын оҥостор, сымыыт баттыыр түбүккэ түһэр. Кыыллар оҕолорун бүөбэйдииллэр. Күн-дьыл сайыҥҥылыы итийэр, күөл мууһа сайар, ый бүтүүтүгэр балык ыары күөл кытыытыгар тахсар.
Бу кэмҥэ саха киһитин үлэтин-хамнаһын үгэнэ. Сүөһүлэр мэччирэҥҥэ тахсаллар. Мутукча тыллыытыттан көрөн сааскы ыһыы саҕаланар. Бурдук ыһаллар, ойуур көҕөрдөҕүнэ хортуоппуй олордоллор.
Ыам ыйын күнүн-дьылын билгэтэ
Тыаллаах саас сайынын ардахтаах буолар. Хатыҥ уута элбэхтик сүүрдэҕинэ — ардах-таах сайын.
Саас ооҕуй ситимэ элбэхтик көттөҕүнэ — кураан сайын. Тымныы сайыҥҥа көтөр уйатын саас тиит күннээх өттүгэр, оттон ичигэс сайыҥҥа күлүк өттүгэр туттар.
Уһун курааҥҥа көтөрдөр уйаларын саас уу чугаһыгар тутталлар. Ыам ыйын 6-с күнүгэр тымҥыы буоллаҕына, сүөһү өссө икки нэдиэлэ кыһыҥҥылыы аһыыр.
Түөлбэ тылыгар
бииринньик; сымыыт ыйа; сынньалаҥ ыйа; тиргэ ыйа; тугут төрүүр ыйа; хаас кэлэр ыйа.
Сигэлэр
- Sakhatyla.ru
- [Диалектологический словарь якутского языка. 1976]
Тохсунньу | Олунньу | Кулун тутар | Муус устар | Ыам ыйа | Бэс ыйа | От ыйа | Атырдьах ыйа | Балаҕан ыйа | Алтынньы | Сэтинньи | Ахсынньы |