Алтынньы 19
Алтынньы 19 диэн Григориан халандаарыгар сыл 292-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 293-c күнэ). Сыл бүтүө 73 күн баар.
Бэлиэ күннэр
- Албания — Ийэ Тереза күнэ
- Армения — Ракетнай сэриилэр уонна артиллерия күннэрэ
- Молдавия — Юрист күнэ
- Ниуэ — Конституция күнэ. 1974 сыллаахха Саҥа Зеландиялыын көҥүл холбоһуктаах бэйэтин бэйэтэ салайынар дойду буолуутун күнүгэр бэлиэтэнэр
- Оксфордшир (графство) — Оксфордшир күнэ
Түбэлтэлэр
- 1469 — "Католик хоруоллар" Арагоннааҕы Фердинанд II уонна Кастилиятааҕы Изабелла I холбоспуттар. Бу уруу Арагон уонна Кастилия холбоһон Испания төрүттэнэригэр суол арыйбыта. "Католик хоруоллар" кэмнэригэр бүтэһик мусульман эмиирэ Пиреней тумул арыытыттан үүрүллүбүтэ, инньэ гынан 8 үйэ кэриҥэ салҕаммыт Реконкиста түмүктэммитэ. Ону кытары Изабелла I сөбүлэһэн ыыппыт Христофор Колумб салалталаах эспэдииссийэтэ Американы арыйбыта. Американы колонизациялааһын Испанияны Европа саамай кыахтаах дойдутунан оҥорбута.
- 1764 — Сибиир күбүөрүнэтиттэн Иркутскай күбүөрүнэтэ туспа араарыллыбыт. Саха сирэ уезд быһыытынан саҥа тэриллибит күбүөрүнэ састаабыгар киирбит.
- 1812 — Наполеон Улуу Аармыйата Москубаттан тахсан төттөрү чугуйуутун саҕалаабыт. Маҥнай утаа бэрээдэктээхтик чугуйан испит французтар сотору кэминэн аһыыр астара бүтэн барбыт, аармыйа ыһыллан үмүөрүспүт көй дьоҥҥо кубулуйбут.
- Якнарревдот диэн баартыйата суох олохтоохтортон турар этэрээттэри тэрийэр туһунан быһаарбыттар.
- Наассыйалар Лиигалара Италия Эфиопияҕа саба түспүтүн иһин бу дойдуну утары санкция биллэрбит.
- 1935 — Жатайга затон тутарга диэн ВКП(б) Саха сиринээҕи обкуомун уурааҕа тахсыбыт.
- 1941 — Москубаҕа осада балаһыанньата биллэриллибит. Паниканы, анархияны, халабыры уонна маассабай дезетирдааһыны тохтотууга кытаанах миэрэлэр ылыныллыбыттар.
- 1943 — АХШ-га Рутгерс университетыгар сэллиги (туберкулез) уонна чумааны кыайар антибиотик — стрептомицин — араарыллан ыллыллыбыт.
- 1944 — АХШ сэриилэрэ Филипиин арыыларыгар түспүттэр.
- 1950 — Баһыйар ахсааннаах Кытай аармыйата Тибиэт аармыйатын Чамдо кыргыһыытыгар кыайбыт. Сотору кэминэн Тибиэт Кытай састаабыгар киирбитэ.
- 1950 — Кэриэйэ сэриитэ: Пхеньян иһин кыргыһыы ХНТ сэриилэрин кыайыытынан түмүктэммит. Хас да чааһынан Кытай аармыйата Кэриэйэ кыраныыссатын туораабыт.
- 1956 — ССРС уонна Дьоппуон Холбоһуктаах декларация ылыммыттар, сэрии туруга тохтотуллубут уонна дипломатическэй сыһыан сөргүтүллүбүт. Декларацияҕа этиллэринэн дойдулар ыккардыларыгар эйэ дуогабара түһэрсиллэр түгэнигэр ССРС Курил арыыларыттан иккитин, Хабомаи уонна Шикотан арыыларын, Дьоппуоҥҥа биэриэх буолбут. Эйэ дуогабара түһэрсиллэрин мэктиэтигэр Дьоппуон нейтральнай дойду буолуохтаах эбит. Ол эрэн Дьоппуон уонна АХШ ыккардыларыгар кыттыгастыы дуогабар баар буолан эйэ дуогабара түһэрсиллибэккэ хаалбыта.
- 1974 — Ниуэ арыы норуота куоластаан дойдуларын бэйэтин дьаһанар сир оҥорбуттар, бу күн конституция ылыныллыбыт. Бу кырачаан дойду (2017 с. ааҕыныы түмүгүнэн 1784 киһи олорор) Саҥа Зеландияҕа киирэр, онон баһылыгынан Британия королевата ааҕыллар, Саҥа Зеландия кини аатыттан аан дойдуга дипломааттыы сыһыаны олохтуур. Ол эрээри, Ниуэ иһигэр туспа сокуоннаахтар, хас үс сыл буола-буола 16 муниципалитет дойду түмэнигэр бэрэстэбиитэллэрин талаллар, ХНТ-га чилиэн быһыытынан толору киирбэтэр да, дойду бэрэстэбиитэллэрэ ХНТ сорох тэрилтэлэригэр киирэллэр уонна ХНТ мунньахтарыгар ыҥырыллаллар. Олохтоохторун 11 бырыһыана ааҥыллыы эрэ, 46% ниуэ эрэ тылынан саҥараллар, 30% — икки тылынан тэҥҥэ кэпсэтэр.
- 1987 — Хара бэнидиэнньик: аан дойдуга бырамыысыланнас сайдыытын көрдөрөр Доу-Джонс ииндэксэ 22% бырыһыан, ол эбэтэр 508 пуун түспүт.
- Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үрдүкү суутун быһаарыытын кытта сөбүлэспэккэ, кассация үҥсүүтүн түһэрбит.
- 2001 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев аныгыскы бэрэсидьиэн быыбарыгар эмиэ бэйэтин туруорунарын туһунан биллэрбит. Киниэхэ бу үһүс болдьох буолуохтаах этэ даҕаны, Саха Өрөспүүбүлүкэтин конституцията ону боборо. Арассыыйа сорох субъектара губернатор үһүс болдьоххо олорорун бу саҕана көҥүллээбиттэрэ, оттон Ил Түмэн конституцияҕа итинник уларытыыны киллэрбэтэҕэ. Икки ыйынан ахсынньы 13 күнүгэр Михаил Николаев бэйэтин кандидатуратын быыбартан устубута уонна Вячеслав Штыровка куоластыырга ыҥырбыта.
Төрөөбүттэр
- Александр Галич (дьиҥнээх араспаанньата Гинзбург) — нуучча бэйиэтэ, сценариһа, драматура, ырыаһыта, бырааьы көмүскээччитэ. Сэбиэскэй кэмҥэ ситиһиилээх киһи (ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, эмискэ былааһы утарбыта, тиһэҕэр сойуустан бастаан Норвегияҕа көһөргө күһэллибитэ, онтон Германияҕа уонна Францияҕа олорбута. 1977 сыллаахха саахалга түбэһэн өлбүтэ, Парижка көмүллүбүтэ.
Өлбүттэр
- 1936 — Лу Синь (1881 төр.), кытай суруйааччыта, кытай аныгы литэрэтиирэтин төрүттээччи.
- 1937 — Эрнест Резерфорд — Саҥа Зеландия физигэ, Нобель бириэмийэтин лауреата.
|