1969 сыл
Сыллар |
---|
1965 1966 1967 1968 — 1969 — 1970 1971 1972 1973 |
Уоннуу сыллар |
1930-с 1940-с 1950-с — 1960-с — 1970-с 1980-с 1990-с |
Үйэлэр |
XIX үйэ — XX үйэ — XXI үйэ |
1969 сыл.
Туох буолбута
Тохсунньу
- ойуулук премьерата буолбут.
- Сойуус-5» хараабылы халлаан куйаарга көтүппүт.
- Тохсунньу 16 — Аан дойдуга бастакыннан икки сэбиэскэй спутник стыковкалаабыттар (Союз-4 уонна Союз-5).
- Ян Палах Сэбиэскэй сэриилэр Прага сааһа диэн ааттанар дьалхааны хам баттаабыттарын утаран, ол кэнниттэн биир сыл буолан баран, бэйэтин уматтан өлбүт.
- тохсунньу 20 — Ричард Никсон АХШ бэрэсидьиэнинэн буолбут (кини иннинээҕи - Линдон Джонсон).
- тохсунньу 22 — Космонавтары көрсүү кэмигэр ССКП Киин кэмитиэтин генаральнай сэкиритээрин Л.И. Брежневы өлөрө сатаабыттар. Виктор Ильин диэн сэбиэскэй аармыйа эпписиэрэ милиисийэ фуорматын кэтэн баран Кремль Боровицкай боруотатыгар киирбит уонна икки бэстилиэтинэн Брежнев баар буолуохтаах массыынатын ытыалаабыт. Ол гынан баран ол массыынаҕа космонавтар Леонов, Николаев, Терешкова уонна Береговой бааллар эбит. Ол ытыалааһын түмүгэр суоппар өлбүт, хас да киһи бааһырбыт, онтон мотоциклист ытааччыны охторбут. Брежнев атын массыынаҕа баар эбит (сорох сибидиэнньэннэн олох да атын сиринэн баран испит) онон хайдах да буолбатах.
Олунньу
- Олунньу 9 — Boeing 747 бастакы көтүүтэ буолбут. Boeing 747 аан дойдуга бастакы ыраах сырыылаах, икки мэндиэмэннээх киэҥ көҥдөйдөөх дьону таһар көтөр аал буолар. 36 сылынан 2005 сыллаахха Airbus A380 оҥоһуллуор диэри аан дойдуга саамай улахан дьон таһар көтөр аал этэ.
Кулун тутар
- Уссури өрүс Даманскай арыытыгар кыраныыссаҕа атааннаһыы тахсыбыт.
- Голда Меир Израильга бастакы дьахтар премьер-миниистир буолбут.
Муус устар
- Муус устар 28 — Франция бэрэсидьиэнэ генерал де Голль уурайбыт.
Ыам ыйа
- ыам ыйын 16 — сэбиэскэй «Венера-5» аппараат Чолбоҥҥо тиийбит.
Бэс ыйа
- бэс ыйын 4 — Израильга лиираттан шекельгэ көһөр туһунан сокуон ылыллыбыт. Ол гынан баран дьиҥнээх көһүү сокуон эппитинэн үп миниистирэ этиитинэн буолуохтаах буолан, 1980 эрэ сылга оҥоһуллубут.
- бэс ыйын 11 — Москубаҕа I Аан дойдутааҕы балет артыыстарын куонкуруһа аһыллыбыт.
- бэс ыйын 13 — Байконур космодромтан «Протон-К» ракета-носитель Ыйга көтүөхтээх Луна-15 хараабылы анал траекторияҕа таһаарбыт.
От ыйа
- от ыйын 14 — Гондурас уонна Сальвадор ыккардыларыгар кыраныысса таһынааҕы сэрии буолбут, кэлин ону "Футбол сэриитэ" диэбиттэр.
- от ыйын 16 — Канаверал космодромтан Сатурн V көтөн орбитаҕа Аполлон-11 хараабылы таһаарбыт.
- от ыйын 20 — Аполлон-11 аан бастаан Ый ньууругар дьону түһэрбит.
Атырдьах ыйа
- атырдьах ыйын 13 — Ямбурдааҕы нефтегазоконденсатнай месторождениены Ямал-Ненец автономнай уокуругар арыйбыттар.
- атырдьах ыйын 15 — Вудсток (фестиваль).
Балаҕан ыйа
- балаҕан ыйын 1 — Ливияҕа Муаммар Каддафи полковник былаахы ылбыт.
- балаҕан ыйын 19 — Ми-24 бөртөлүөт бастакы көтүүтэ.
- балаҕан ыйын 25 — Ислам конференцията диэн тэрилтэ тэриллибит.
Алтынньы
- Алтынньы 1 — Конкорд сөмүлүөт аан бастаан дорҕоон түргэнин куоһарбыт.
- Алтынньы 29 — ARPANET бырайыак икки көмпүүтэрин ыккардыгар бастакы ситимнэһии буолбут — Интэриниэт үөскээбит.
Сэтинньи
- Сэтинньи 15 — Вьетнам сэриитин кэмигэр АХШ киин куоратыгар Вашингтоҥҥа 250 000–500 000 киһи сэриини утары эйэлээх демонстрация оҥорбуттар.
- Сэтинньи 19 — Аатырбыт футболист Пеле күрэхтэһиилэргэ киллэрбит гуолларын ахсаана тыһыынчаҕа тиийбит. Тыһыынчалаах гуолун Пеле Рио-де-Жанейроҕа Маракана стадионугар бэйэтин Сантос кулуубун Васко да Гама диэн кулуубу утары оонньуутугар пенальтиттан киллэрбит.
- Сэтинньи 24 — АХШ уонна ССРС ядернай сэриини-сэбиргэли тарҕаппат туһунан Дуогабары ратификациялаабыттар.
- Международной организации мира присуждена Нобелевская премия мира.
Төрөөбүттэр
- Михаэль Шумахер — ньиэмэс автогонщига, «Формула-1» устуоруйатыгар саамай ситиһиилээх пилот, 7 төгүллээх аан дойду чөмпүйүөнэ.
- "Туймаада" государственнай вокальнай ансаамбыл солиһа, СӨ үтүөлээх артыыһа, СӨ култууратын туйгуна.
- Бэс ыйын 4 — Афанасьева-Адамова Айталина Саввична, Суорун Омоллоон аатынан опера уонна балет театрын артыыһа.
- Сэтинньи 4 — Мэттью Макконахи, АХШ артыыһа, сценарист, режиссёр уонна продюсер, «Оскар» бириэмийэ лауреата.
- Вишванатан Ананд — Ииндийэ гроссмейстерэ, саахымакка аан дойду 15-с чөмпүйүөнэ.
- Ахсынньы 28 — Линус Торвальдс (Linus Benedict Torvalds), аатырбыт Линукс (Linux) систиэмэ иччитин суруйбут киһи.
Өлбүттэр
- Захаров Николай Семенович (Сахаачча) (1948—1969), саха аатырбыт тустууга.
- Карл Ясперс (1883 төр.), ньиэмэс бөлөһүөгэ, психолог уонна психиатр, экзистенциализм бэрэстэбиитэлэ.
- Муус устар 22 — Вешников Гаврил Григорьевич — Баал Хабырыыс (1918—1969), поэт, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.
- Сэтинньи 3 — Леонид Васильевич Киренскэй, чинчийээччи, академик, Саха Сириттэн төрүттээх дьоннортон бастакынан академик аатын ылбыт киһи.
- Климент Ворошилов (1881 төр.), сэбиэскэй аармыйа, баартыйа уонна судаарыстыба диэйэтэлэ, Сэбиэскэй Сойуус бастакы маршалларыттан биирдэстэрэ.