Ньурба улууһа

Ньурба — Саха сирин улууһа.

Ньурба улууһа Нюрбинский улус
Гиэрбэтэ
Дойду	Арассыыйа Арассыыйа
Регион	Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтэ
Улуус киинэ	Ньурба
Улуус баһылыга	Попов Борис Николаевич
Куорат буолуута	1997 с.
Урукку аата	19 олохтоох тэриллии
Иэнэ	52,4 тыһ. км²
Климата	резко-конт
Олохтоох дьонун ахсаана  • Омуктара  • Конфессиялар	26 тыһ. киһи  сахалар  Айыы үөрэҕэ
Официальнай ситим-сир

Улуус киинэ — Ньурба куората. Нэһилиэнньэтэ — 26 тыһыынча киһи (2002 сыллаах ааҕыыннан), сирин иэнэ — 52,4 тыһыынча кв. км эбэтэр Саха Сирин алта уон гыммыт биирэ. Нэһилиэнньэтин чиҥэ — кв. км 0,49 киһи.

Улууска 18 нэһилиэк, 23 нэһилиэнньэлээх пуун киирэр, уонна Накын диэн вахтаннан олорор бөһүөлэктэрэ. 1989 сыллаах биэрэпис түмүгүнэн сахалар 81,8%, нууччалар 13,7%, эбээннэр 0,2%, эбэҥкилэр 0,2%, атын омуктар — 4,1%. Олохтоохтор орто саастара — 29 сыл.

Орто оскуолата — 5

Климата

Ньурба улууһун климата Саха Сирин киин намталын арҕаа өттүгэр тайаан сытарынан сибээстээн тосту континентальнай, уонна климат сымнаһыар курдааһыныгар киирсэр. Ол курдук киин Саха Сиригэр курдук уһун тымныы кыһыннаах, кылгас сылаас сайыннаах. Салгын сыллааҕы орто температурата -7-9 кыраадыс тымныы. Ыйдааҕы орто температура саамай тымныыта тохсунньу ыйга -35-37 кыраадыска, уһук хоту өртүгэр -38-40 кыраадыска тиийэр. Саамай сылаас ый от ыйа, ыйдааҕы орто температура +16+18 кыраадыска тиийэр. Саамай муҥутуур тымныы ахсынньы, тохсунньу, олунньу ыйдарга түһэр уонна -57-62 кыраадыска тиийэ намтыан сөп. Сайыҥҥы кэмҥэ муҥутаан +35+37 кыраадыска тиийэ итийэр.

Ньурба улууһугар сөҥүү түһүүтэ аҕыйах, үксүгэр сааһа, сайына кураан буолар, сыллааҕы түһэр сөҥүү суумата 200-250 мм, сөҥүү үгүс өттө дьыл сылаас кэмигэр сайын уонна күһүн түһэр. Саамай элбэх сөҥүү улуус хоту уонна уһук соҕуруу өттүгэр түһэр. Хаар орто халыҥа 36-46 см.

Устуоруйата

1915 сыллаахха алтынньы 10 күнүгэр Марха улууһун икки улууска араарбыттар: Ньурба уонна Марха.

Демография

Биэрэпис ыытыллыбыт сыллырга уонна 2007 сылга нэһилиэнньэ ахсаана

Администрацияларынан араарыы

#	Куорат уонна нэһилиэктэр	Кииннэрэ	Кыра бөһүөлэктэр	Улуус кииниттэн, км	Почта индекса	Нэһилиэнньэ ахсаана (2007 сыл)
1	Ньурба куорат	улуус киинэ		0		9900
2	Өктөөбүр	Антоновка	Нефтебаза	2		2543
3	Бордоҥ	Маалыкай		98		1944
4	Таркаайы	Хатыҥ Сыһыы	Киров	56		1090
5	Түмүк	Маар		48		1077
6	Чаппаҥда	Чаппаҥда	Салтааны	24		1020
7	Күндээдэ	Күндээдэ	Араҥастаах	15		968
8	Хорула	Сайылык		116		815
9	Ньурбачаан	Ньурбачаан		12		733
10	Чуукаар	Чуукаар		80		733
11	Хаҥалас	Ынахсыт		62		585
12	Мэҥэдьэк	Хатыы		124		581
13	Акана	Акана	Чкалов	70		536
14	Марха	Өҥөлдьө		62		529
15	Малдьаҕар	Быһыттаах		70		486
16	Сүлэ	Сүлэ		7		457
17	Дьаархан	Дьаархан		39		403
18	Дьиикимдэ	Дьиикимдэ		14		386
19	Үөдэй	Үөдэй		77		195
	Барыта					24981

Улуустан төрүттээх биллиилээх дьон

Чусовской Николай Николаевич (1910—1977) — Сэбиэскэй Сойуус Геройа.

Донской Семен Николаевич (иккис) (1895—1938) — доруобуйа харыстабылын бастакы наркома, сахалыы бастакы учебниктар ааптардара.

Михайлов Семен Климович

(1893-1940)- Малдьаҕар нэһилиэгин кинээһэ-1916-1918 с.с. Ньурба улууһугар земскэй милиция бастакы начальнига-1918 с, Ньурба улууһун Инороднай управатын бэрэссэдээтэлэ-1919 с.

Михайлов Николай Климович

(1896-1951)-Дьокуускайдааҕы учительскай семинария бастакы выпускнига 1917 с. Малдьаҕар нэһилиэгин бастакы учуутала-1919 с. Бүлүү уөһын куттал суох буолуутун комитет чилиэнэ-1922 с. Продовольствия уонна сир управаларын бэрэссэдээтэлэ-1923 с. Ньурба улууһун исполнительнай комитетын бэрэссэдээтэлэ, бэрэссэдээтэл солбуйааччыта-1924-1927 с.с. Саха Сирин киин ситэриилээх комитетын чилиэнэ-1926 с. Норуот депутата-1926 с. Контрольнай комитет чилиэнэ -1928 с. САССР Прокуратуратын управделами салайааччыта. САССР адвоката -1931-1951 с.с.

Александра Яковлевна Овчинникова (1914—2009) — Саха АССР Үрдүкү Сүбэтин бэрэссэдээтэлэ (1963—1980).

Алексеев Михаил Федорович (1928—2001) — Социалистическай Үлэ Геройа.

Саввинов Дмитрий Дмитриевич (төр. 1932) — биология билимнэрин доктора, профессор.

Харитонов Николай Иванович — Чуор (1935—2010) — поэт, литератураны ырытааччы.

Саввинов Дмитрий Иванович (төр. 1939) — архитектор.

Прокопьев Прокопий Яковлевич (Чуукаар) (төр. 1941) — саха суруйааччыта, тылбаасчыт.