Сахалар

Сахалар ; (нууч. Якуты/Народ Саха)
	Саха ыала, 1911. Дьахталлар сахалыы түү бэргэhэлээхтэр.
Бүтүн ахсааннара
	500 700 - 600 000
Олорор сирдэрэ
	Саха Сирэ:; 504 421 (2022) ; АХШ:; 21 850 (110 000 төрдүлээх) (2022) * сиһилии Саха төрдүлээх американнар ; Арассыыйа:; 11 590 (2010) ; Кэриэйэ:; 3000 (үлэһит миграннар 6000) (2019) ; Улуу Британия:; 2800 (үлэһит миграннар 5500) (2019) ; Норвегия:; 790 (2500 төрдүлээх) (2019) ; Канаада:; 4 492 (10 000 төрдүлээх) (2019) ; Кытай: ; 2820 (2010 г.) ; Германия:; 400 (3700 төрдүлээх) (2019) ; Аустралиа:; 200 (4500 төрдүлээх) (2019) ; Казахстан:; 3369 (2022) ; Украина:; 1804 (2021) ; Кыргызстан:; 257 (2022) ; Латвия: ; 387 (2022 г.) ; Эстония: ; 372 (2022 г.)
Тыллара
	Саха тыла Саха Сиригэр уонна Америкаҕа олорор сахалар, нуучча тыла уонна саха тыла Арассыыйаҕа олорооччулар, английскай тыл Америкаҕа, Канаадаҕа, Аустралиаҕа олорор сахалар.
Итэҕэллэрэ
	айыы үөрэҕэ, христианство, агностицизм

Сакалар кытта булкуйума.

Сахалар (нууч. якуты) диэн түүр тыллаах омук, Саха Сирин төрүт олохтоохторо. Саха тыла түүр тылларын бөлөҕөр киирэр. 2010 сыллааҕы биэрэпис түмүгүнэн 500 тыһ. кэриҥэ киһи сахабын дэммит. Бу дьон үксэ Саха Сиригэр, уонна Иркутскай, Магадан уобаластарыгар, Хабаровскай уонна Красноярскай кыраайдарга, Таймыырга уонна Эбэҥки аутоном уокуругар олороллор. Сахалар Саха Сирин олохтоохторун 51 % буолаллар, уонна бу көрдөрүүнэн өрөспүүбүлүкэҕэ саамай элбэх ахсаннаах омуктар буолаллар.

20-35 % Саха омуга 2020 сыл түмүгүнэн Саха Сирин таһыгар олорор, сүрүннээн Хоту Америка континеныгар (Америка Холбоһуктаах Штааттара, Канаада), Скандинавия кытыл арыытыгар (сүрүннээн Норвегия уонна Швеция), Арассыыйа арҕаа регионнарыгар (үксэ Санкт Петербург уонна Москуба куоратка), Кэриэйэҕэ.

Сорох үөрэхтээхтэр этэллэринэн сахалар Байкал күөл аттыттан Өлүөнэ, Бүлүү, Алдан өрүстэр кытылларыгар XII үйэҕэ көһөн кэлбиттэрэ. Сахалар былыр-былыргыттан сылгы, сүөһү иитэллэрэ, атыынан-эргиэнинэн дьарыктаналлара, бэйэлэрэ туспа Таҥара үөрэхтээхтэрэ, сэрии, сэп сэбиргэл туомун тутуһаллара, тимир уһаараллара. Сибииргэ уонна хотугулуу-илин Азияҕа култуура сайдарыгар сабыдыаллара улахан этэ.

Саха омуга былыргы кэмэ

Тарҕаммыт гипотезанан, билиҥҥи сахалар өбүгэлэрэ курыкааннар көс омуктара буолар^[1]. Курыкааннар Забакайльеҕа XIV үйэҕэ диэри олорбуттара, хунну төрүттээхтэрэ. Курыкааннар Байкаал күөлгэ Красноярскай-Минусинскай эрэгийиэн өрүһүттэн Енисейдан кэлбиттэрэ^[2]^[3]^[4].

Саха тыла

Сүрүн ыстатыйа: Саха тыла

Сахалар олорор сирдэрэ

Сахалар олорор регионнара
Сир аата	Ахсаана	Бырыһыана	Сыла
Саха Сирэ	466 492	45,539	2002
Хабаровскай кыраай*	1 454	0,101	2002
Москва	1 508	0,01	2002
Красноярскай кыраай	1 368	0,011	2002
Иркутскай уобалас**	992	0,038	2002
Эвенкия	991	5,600	2002
Санкт-Петербург уонна Ленинград уобалаһа	847	0,019	2002
Приморье	703	0,034	2002
Новосибирскай уобалас	473	0,018	2002
Магадан уобалаhа	469	0,257	2002
Красноярскай кыраай	332	0,011	2002
Амур уобалаhа	314	0,035	2002
Бүрээтийэ	283	0,029	2002
Свердловскай уобалас	277	0,006	2002
Москва уобалаһа	242	0,004	2002
Чита***	206	0,019	2002
Алтай	145	0,006	2002
Томскай	128	0,012	2002
Сахалин	120	0,022	2002
Краснодар кыраайа	114	0,002	2002
Арассыыйа Федерацията бүттүүн	478 085	0,035	2010
Украина^[5]	304	0,001	2001
Казахстан	119	0,0	2009

Тас сахалар

Сүрүн ыстатыйа: Тас сахалар

Тас сахалар диэн Саха Республикатын таhыгар олорор сахалар.

Быһаарыылар

↑ Курыканы (рус.). ИРКИПЕДИЯ - портал Иркутской области: знания и новости. Дата обращения: 4 Атырдьах ыйын 2018. Архивировано 4 Атырдьах ыйын 2018 года.
↑ Происхождение якутов Архыыптаммыт 2015, От ыйын 7 күнүгэр.
↑ V.A. Stepanov «Origin of Sakha: Analysis of Y-chromosome Haplotypes» Архивная копия от 9 Ахсынньы 2015 на Wayback Machine Molecular Biology, 2008, Volume 42, No 2, p. 226—237,2008
↑ V.A. Stepanov «Origin of Sakha: Analysis of Y-chromosome Haplotypes» — Атлас курыканской миграции (биллибэт). Дата обращения: 5 Сэтинньи 2015. Архивировано 22 Ахсынньы 2015 года.
↑ Распределение населения по национальности и родному языку, Государственный комитет статистики Украины

[1] Курыканы (рус.). ИРКИПЕДИЯ - портал Иркутской области: знания и новости. Дата обращения: 4 Атырдьах ыйын 2018. Архивировано 4 Атырдьах ыйын 2018 года.

[kyrgyz.ru-2] Происхождение якутов Архыыптаммыт 2015, От ыйын 7 күнүгэр.

[Stepanov-3] V.A. Stepanov «Origin of Sakha: Analysis of Y-chromosome Haplotypes» Архивная копия от 9 Ахсынньы 2015 на Wayback Machine Molecular Biology, 2008, Volume 42, No 2, p. 226—237,2008

[4] V.A. Stepanov «Origin of Sakha: Analysis of Y-chromosome Haplotypes» — Атлас курыканской миграции (биллибэт). Дата обращения: 5 Сэтинньи 2015. Архивировано 22 Ахсынньы 2015 года.

[5] Распределение населения по национальности и родному языку, Государственный комитет статистики Украины

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]