Өлбөт үйэлээх полк

УРУБИИКИ диэн сиртэн ылыллыбыт

АБА экспертизата

Logo-ran.png
Арассыыйа Билимнэр Академиялара
экспертизаны ыыта сылдьар
Сиһилии
Times2.svg

АБА экспертизата

Arrow-Right.png
Logo-ran.png
Арассыыйа Билимнэр Академиялара
экспертизаны ыыта сылдьар
Сиһилии

Б.Н. Ельцин аатынан бибилэтиэкэ матырыйааллара

Library.png
Бу ыстатыйаҕа Б.Н. Ельцин аатынан бэрэсидьиэн бибилэтиэкэтин пуондарын матырыйааллара туттуллубуттара
Матырыйаалларга
Learning.svg

Б.Н. Ельцин аатынан бибилэтиэкэ матырыйааллара

Arrow-Right.png
Library.png
Бу ыстатыйаҕа Б.Н. Ельцин аатынан бэрэсидьиэн бибилэтиэкэтин пуондарын матырыйааллара туттуллубуттара
Матырыйаалларга
Өлбөт үйэлээх полк
Изображение логотипа
Шествие региональной патриотической общественной организации «Бессмертный полк» - 1.jpg
Олохтоммут күнэ 2015 сыл балаҕан ыйын 30 күнэ
Көрүҥэ общественнай тэрилтэ[d]
Руководитель исполкома и сопредседатели Центрального штаба ООД «Бессмертный полк России»

Наталья Шадрина Сергей Макаров Геннадий Иванов

Елена Цунаева
Киин Москва
Ситим-сир polkrf.ru
Логотип РУВИКИ.Медиа Биики Хааһахха миэдьийэ билэлэр

«Өлбөт үйэлээх полк» — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтарын уонна тыыл үлэһиттэрин кэриэһигэр норуот хамсааһына, ону тэҥэ нацизмы кыайбыт буойуннар кэриэстэригэр сыл аайы ыытыллар хаамыылар.[1]. Кыайыы күнүгэр кыттааччылар сыл аайы куораттар уулуссаларын устун аймахтарын — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтарын, подпольщиктары, утарсааччылары, тыыл үлэһиттэрин, концлааҕырга хаайыылаахтары, блокаданы тулуйбут дьону, сэрии оҕолорун хаартыскаларын тутан колоннанан хаамаллар[2] уонна кинилэр тустарынан дьиэ кэргэн кэпсээннэрин Норуот летопиһыгар суруйаллар[3].

Устуоруйа иннэ

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Өлбөт үйэлээх полк хампаанньа иннинэ, ССРС үгүс куораттарыгар маннык тэрээһиннэр тэриллибиттэрэ. Холобур, 1965 сыллаахха Новосибирскайдааҕы 121 №-дээх оскуола үөрэнээччилэрэ кыайыылаах эһэлэрин хаартыскаларын тутан куорат уулуссаларынан хаампыттара[4]. 1981 сыллаахха Ростовскай уобалас Тацинскай станицатыгар Революционнай сэрииһиттэр болуоссаттарыгар үөрүүлээх миитин ыытыллыбыта, онно олохтоохтор кыттыбыттара, фронтовиктарын портреттарын илдьэ кэлбиттэрэ[5]. 1985 сыллаахха Пермь уобалаһыгар Соликамскай куорат уулуссаларынан бэтэрээннэр аймахтара хаартыскаларын илдьэ сылдьыбыттара. Липецкэй уобалас Кон-Колодез диэн сэлиэнньэтигэр 1985 сылтан ыла оскуола оҕолоро Аҕа дойду Улуу сэриитин буойуннарын хаартыскаларын тутан киин Ленин уулуссатынан хаампыттара.

Саҥа устуоруйа

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Сэбиэскэй былаас кэнниттэн сылларга маннык түгэннэр Арассыыйаҕа да, атын дойдуларга да буолбуттара. Ухтаҕа 2006 сыллаахха Кыайыы күнүгэр Үйэлээх уокка ыччат саллааттар мэтириэттэрин аҕалбыттара. 2004—2006 сылларга Кузбасска (Новокузнецкай уонна Прокопьевскай куораттарга), оттон 2007 сыллаахха Тюмеҥҥа хаамыылар ааспыттара.

2007 сыл ыам ыйын 8 күнүгэр «Тюменские известия» хаһыакка ис дьыалалар уорганнарын бэтэрээннэрин оройуоннааҕы Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Геннадий Иванов биир дойдулаахтарын Кыайыы Күнүгэр куорат уулуссаларыгар инники күөҥҥэ сылдьар аймахтарын портреттарын тутан тахсалларыгар ыҥырбыта[6]. Тюмень көҕүлээһинин Арассыыйа атын эрэгийиэннэрэ ылан, икки сыл буолан баран, Арассыыйа Федерациятын 20 муниципальнай тэриллиитигэр «Кыайыылаахтар параадтара» ыытыллыбыттара.

2009 сыллаахха «Кыайыылаахтар параадтара» Казаҥҥа, Кемеровоҕа, Новосибирскайга уонна да атын эрэгийиэннэргэ ааспыта. 2009 сыллаахха «Эһигини стройга солбуйуохпут!» диэн удьуордар хаамыылара Севастопольга тэриллибитэ.

Поклоннай хайаҕа 2010 сыллаахха бэтэрээннэр хаартыскаларынан хаамыы ыытыллыбыта.

2013 сылга аахсыйа Арассыыйа 120 куоратыгар уонна сэлиэнньэлэригэр ыытыллыбыта. 2014 сыллаахха «Өлбөт үйэлээх полк» 7 дойду 500 куоратыгар буолбута[7].

2024 сыл ахсынньыга 2025 сылга Аҕа дойду Улуу сэриитигэр кыайыы 80 сылын бэлиэтиир кэмҥэ «Беларусь өйдүүр» хаамыыларын кытта «Өлбөт үйэлээх полк» буолара биллибитэ[8].

Общественнай хамсааһын

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

2015 сыл ыам ыйын 9 күнүгэр Кыайыы 70 сылын бэлиэтиир байыаннай параад кэнниттэн Кыһыл болуоссакка Өлбөт үйэлээх полк хаамыыта буолбута[9]. Уопсайа 500 тыһыынчаттан тахса киһи кыттыбыта, ол иһигэр Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Путин аҕатын, сэрии кыттааччытын мэтириэтин илдьэ сылдьыбыта. Колонна Белорусскай болуоссаттан Кириэмилгэ диэри хааман баран, Москворецкай набережнайга хаамыыны түмүктээбитэ[10].

  • «Өлбөт үйэлээх полк» хаамыыта Москваҕа, 2015 сыл ыам ыйын 9 күнэ

    «Өлбөт үйэлээх полк» хаамыыта Москваҕа, 2015 сыл ыам ыйын 9 күнэ

  • «Өлбөт үйэлээх полк» Рязаҥҥа, 2016 сыл ыам ыйын 9 күнэ

    «Өлбөт үйэлээх полк» Рязаҥҥа, 2016 сыл ыам ыйын 9 күнэ

  • «Өлбөт үйэлээх полк» Майкопка, 2016 сыл ыам ыйын 9 күнэ

    «Өлбөт үйэлээх полк» Майкопка, 2016 сыл ыам ыйын 9 күнэ

  • «Өлбөт үйэлээх полк» Саки куоракка, 2016 сыл ыам ыйын 9 күнэ

    «Өлбөт үйэлээх полк» Саки куоракка, 2016 сыл ыам ыйын 9 күнэ

  • «Өлбөт үйэлээх полк» Калинингракка, 2017 сыл ыам ыйын 9 күнэ

    «Өлбөт үйэлээх полк» Калинингракка, 2017 сыл ыам ыйын 9 күнэ

2015 сылтан «Өлбөт үйэлээх полк» хампаанньа Арассыыйаҕа уонна тас дойдуларга Кыайыы күнүн бэлиэтиир биир сүрүн өрүтүнэн буолбута. 2015 сыллаахха «Өлбөт үйэлээх полк» 17 дойдуга буолбута, оттон 2016 сыллаахха — 42 дойдуга[11].

2015 сыллаахха гражданнар көҕүлээһиннэринэн «Арассыыйа өлбөт үйэлээх полк» диэн бүтүн Арассыыйатааҕы уопсастыбаннай гражданскай-патриотическай хамсааһын тэриллибитэ, онно 89 эрэгийиэннээҕи салаа уонна 200-тэн тахса норуоттар икки ардыларынааҕы координатордар киирбиттэрэ[12].

Тэрилтэ сүрүн соругунан Аҕа дойду Улуу сэриитин буойуннарын үтүөлэрин үйэтитии, норуот хорсун быһыытын үйэтитии, буойун өбүгэлэр опыттарын өйдөөһүн, көлүөнэлэр салҕаныыларын төнүннэрии буолар.

«Арассыыйа өлбөт үйэлээх полк» Бүтүн Арассыыйатааҕы общественнай гражданскай-патриотическай хамсааһын Киин штабын биир бастакы Сопредседателинэн ССРС норуодунай артыыһа, РФ Үлэ туйгуна Василий Лановой буолбута[13][14].

  • 2019 сыллаахха таҕыспыт Арассыыйа Баанын манньыаттара, сэбиэскэй норуот 1941-1945 сыллардааҕы Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Кыайыы 75 сылыгар аналлаах
  • 3 солкуобай номиналлаах манньыат, үрүҥ көмүс

    3 солкуобай номиналлаах манньыат, үрүҥ көмүс

  • 25 солкуобай номиналлаах манньыат, үрүҥ көмүс

    25 солкуобай номиналлаах манньыат, үрүҥ көмүс

  • 50 солкуобай номиналлаах манньыат, кыһыл көмүс

    50 солкуобай номиналлаах манньыат, кыһыл көмүс

Хамсааһын ыытыллар дойдулара

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Өлбөт үйэлээх полк хампаанньата 80-тан тахса дойдуну хабар:

2019 сыллаахха ыам ыйын 6 күнүгэр Аляскаҕа Анкоридж куоракка аан бастаан «Өлбөт үйэлээх полк» акция ааспыта. 100-чэ киһи хаамыыга кыттыбыта[17].

  • «Өлбөт үйэлээх полк» Бишкекка, 2017 сыл ыам ыйын 9 күнэ

    «Өлбөт үйэлээх полк» Бишкекка, 2017 сыл ыам ыйын 9 күнэ

  • «Өлбөт үйэлээх полк» Софияҕа, 2019 сыл ыам ыйын 9 күнэ

    «Өлбөт үйэлээх полк» Софияҕа, 2019 сыл ыам ыйын 9 күнэ

2020 уонна 2021 сыллааҕы акциялар форматтарын уратылара

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Арассыыйаҕа коронавирус пандемиятынан сибээстээн, 2020 сыл ыам ыйын 9 күнүнээҕи «Өлбөт үйэлээх полк» хаамыылара тохтотуллубуттара. Ол оннугар онлайн-аахсыйа ыытыллыбыта: ким баҕарар бэтэрээн хаартыскатын уонна кини туһунан информацияны анал ситим-сиргэ киллэриэн сөптөрө[18]. Уопсайа 2,7 мөлүйүөн кэриҥэ сайабылыанньа киирбит[19]. Биэрии ыам ыйын 9 күнүттэн саҕаланан, 20 күн устата барбыта, аан дойду араас муннугуттан 25 мөлүйүөн кэриҥэ киһи көрбүтэ[20].

«Өлбөт үйэлээх полк» акцията Испанияҕа уонна Андорраҕа эмиэ онлайн тэриллибиттэрэ[21].

2021 сыллаахха «Өлбөт үйэлээх полк» эмиэ онлайн форматынан ыытыллыбыта. Оттон, 2020 сыллаахтан утары, биэриилэри РФ субъектара тус-туһунан ыытан, хас биирдии эрэгийиэҥҥэ дьон кэккэлэригэр биир дойдулаахтарын барыларын көрөллөрүгэр, тэрээһин биир күн буолан ааспыта[22].

2022 сыл хаамыылара уонна тэрээһиннэрэ

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

2022 сыл саҥатыгар коронавирус пандемията намтаан, хаамыылар көҥүллэбиттэрэ[23]. Бу сырыыга Аҕа дойду Улуу сэриитин бэтэрээннэрин уонна тыл үлэһиттэрин мэтириэттэрин кытта кыттааччылар Украинаҕа анал байыаннай дьайыы кэмигэр өлбүт саллааттар хаартыскаларын илдьэ сылдьыбыттара.

2022 сыллаахха аан дойду 90-ча дойдутугар[24], ол иһигэр аан бастаан Венесуэлаҕа, «Өлбөт үйэлээх полк» хаамыылара тэриллибиттэрэ. Хаамыылары ССРС анти-Гитлер коалициятыгар союзниктара, АХШ уонна Улуу Британия, ону тэҥэ Ирландия бэйэлэрин территорияларыгар боппуттара[25].

2023 сыл тэрээһиннэрэ

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

2023 сыллаахха, куттал суох буолуутун боппуруоһугар, «Өлбөт үйэлээх полк» маассабай хаамыылара ыытыллыбатахтара. Ол оннугар атын форматтары этии киллэрбиттэрэ: дьоруойдар портреттара транспорга, таҥаска, түннүккэ уонна бэлиэлэргэ ыйыллыбыттара.

Араас куораттарга авто, мотоцикл, уу уонна салгын параадтара ааспыттара. Волгоградка Сталинград кыргыһыытыгар кыттыбыт дьон хаартыскалаах хараабыллар эскадроннара Волга устун ааспыттара. Хампаанньа бэлиэлээх самолеттар Нижневартовск, Мегион, Лангепас, Сургут, Нефтеюганск, Ханты-Мансийск үрдүлэринэн көтөн ааспыттара, бортуларыгар Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтарын биир тыһыынча аҥаара мэтириэттэрин илдьэ сылдьыбыттара[26].

2024 сыл тэрээһиннэрэ

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Муус устар ыйын 23 күнүгэр «Арассыыйа өлбөт үйэлээх полка» Бүтүн Арассыыйатааҕы уопсастыбаннай хамсааһын киин штабын хос бэрэссэдээтэлэ уонна Госдума дьокутаата Елена Цунаева 2024 сылга Арассыыйаҕа «Өлбөт үйэлээх полк» хаамыытын очнай ыытыа суоҕун туһунан иһитиннэрбитэ[27].

2024 сыл ыам ыйын 1 күнүттэн ыам ыйын 12 күнүгэр диэри Өлбөт үйэлээх полк тэрээһиннэрэ саҥа форматынан ыытыллыбыттара. Оскуолаларга, оҕо уһуйааннарыгар, тэрилтэлэргэ, тырааныспарга, ол иһигэр уу судноларыгар уонна самолеттарга «Өйдөбүнньүк истиэнэлэригэр» буойуннар мэтириэттэрэ ыйанан турбуттара. Социальнай ситимнэри туһанааччылар аватардарын бэтэрээннэр, ол иһигэр анал байыаннай дьайыыга кыттыбыт дьон хаартыскаларыгар уларыппыттара уонна #нашБессмертныйполк диэн хэштегтээх кэпсээннэрин үллэстибиттэрэ.

2024 сыллаахха аан дойду 115 дойдутугар Аан дойдутааҕы «Өлбөт үйэлээх полк» тэрээһиннэрэ эмиэ буолбуттара.

2025 сыл тэрээһиннэрэ

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

2025 сыллаахха «Өлбөт үйэлээх полк» акция булкаастаах форматынан ыытыллыбыта: Арассыыйа 56 эрэгийиэнигэр очно ыытыллыбыта (ол иһигэр Санкт-Петербурга, Хотугу Осетия, Свердловскай, Сахалин, Новосибирскай, Калининградскай уобаластарга)[28], хаалбыт эрэгийиэннэргэ — онлайн. «Арассыыйа өлбөт үйэлээх полка» бүтүн Арассыыйатааҕы уопсастыбаннай хамсааһын тэрээһини ыытыыга атын форматтары эмиэ туруорсубута[29]:

  • дьиэ кэргэн дьоруойун хаартыскатын футболкаҕа туруоран баран, уопсастыбаннай тэрээһиннэргэ кэтии («Өлбөт үйэлээх полк таҥаска»);
  • массыына кэнники өттүн түннүгэр портреты туруоруу («Өлбөт үйэлээх полк тырааныспарга»);
  • портреты анал туруоруллубут истиэнэлэргэ эбэтэр бу сыалга анаммыт сиргэ туруоруу («Ахтыы эркинэ»);
  • дьиэ кэргэн дьоруойун портретын мессенджердарга уонна социальнай ситимнэргэ аватар быһыытынан туруоруу, ону тэҥэ #Бессмертныйполк2025 диэн хэштегтээх дьоруой сэрии эбэтэр үлэ суолун устуоруйатын туһунан постары таһаарыы.

Ханты-Мансийскайга «Өлбөт үйэлээх полк» тэрээһинэ халлааҥҥа ааспыта: алта «Як» самолеттар өттүлэригэр сэрии кыттыылаахтарын хаартыскалара ыйанан турбуттара[28].

Хамсааһын киин штаба иһитиннэрбитинэн, Арассыыйаҕа Өлбөт үйэлээх полк хаамыыларыгар 7 мөлүйүөнтэн тахса киһи кыттыбыта. Ол гынан баран, акция саҥа форматтарыгар элбэх киһи кыттыспытынан, өссө элбэх кыттааччы баар буолбута[30].

Ыам ыйын 9 күнүнээҕи тэрээһин чэрчитинэн аан дойду 120 дойдутугар хаамыылар ааспыттара[30].

Быһаарыылар

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
  1. ↑ Бессмертный полк - официальный сайт движения. polkrf.ru. Дата обращения: 15 Алтынньы 2024.
  2. ↑ И. Огилько. На "Бессмертный полк онлайн" зарегистрировались более 150 тысяч участников. Российская газета (30 Муус устар 2020). Дата обращения: 30 Муус устар 2020. Архивировано 19 Балаҕан ыйын 2020 года.
  3. ↑ Найти солдата по фамилии на сайте Бессмертный полк. polkrf.ru. Дата обращения: 15 Алтынньы 2024.
  4. ↑ Акция «Бессмертный полк» родилась 49 лет назад в Новосибирске, а не в Томске Архивная копия от 18 Ыам ыйын 2015 на Wayback Machine // «Академия новостей».
  5. ↑ АиФ- Ростов. Бессмертный полк. Впервые портреты фронтовиков пронесли на Дону в 1981-м. www.rostov.aif.ru (17 Атырдьах ыйын 2016). Дата обращения: 9 Муус устар 2019. Архивировано 2 Ыам ыйын 2019 года.
  6. ↑ Семейный альбом — Парламентская газета «Тюменские известия». old.t-i.ru (8 Ыам ыйын 2007). Дата обращения: 12 Сэтинньи 2024.
  7. ↑ Ирландия присоединится к всероссийской акции «Бессмертный полк». // ТАСС (4 Муус устар 2015). Дата обращения: 21 Муус устар 2015. Архивировано 7 Муус устар 2015 года.
  8. ↑ ""Бессмертный полк" в 2025 году пройдет вместе с шествиями "Беларусь помнит"". https://tass.ru/obschestvo/22596729?ysclid=m4cmrjy3ej333318843. Retrieved on 2024-12-06. 
  9. ↑ Акцию «Бессмертный полк» в Москве хотят провести на Красной площади Архивная копия от 17 Тохсунньу 2019 на Wayback Machine // ИА REGNUM. 30 Марта 2015.
  10. ↑ Вести-Москва. 9 Мая по столице пройдёт «Бессмертный полк». // Вести.Ru (7 Ыам ыйын 2015). Дата обращения: 7 Ыам ыйын 2015. Архивировано 18 Ыам ыйын 2015 года.
  11. ↑ Бессмертный полк в мире. polkrf.ru. Дата обращения: 15 Алтынньы 2024.
  12. ↑ Более 1 млн человек собрала акция "Бессмертный полк" в Санкт-Петербурге. ТАСС. Дата обращения: 11 Ыам ыйын 2019. Архивировано 11 Ыам ыйын 2019 года.
  13. ↑ Банк России выпускает в обращение памятные монеты из драгоценных и недрагоценного металлов. cbr.ru. Дата обращения: 2021-6-3. Архивировано 3 Бэс ыйын 2021 года.
  14. ↑ [1]
  15. ↑ Бельгия – Immortal Regiment of the World (Бессмертный полк мира). Immortal Regiment of the World (Бессмертный полк мира). Дата обращения: 9 Сэтинньи 2018. Архивировано 25 Атырдьах ыйын 2018 года.
  16. ↑ В Ашхабаде прошло шествие «Бессмертного полка». Дата обращения: 8 Ыам ыйын 2021. Архивировано 8 Ыам ыйын 2021 года.
  17. ↑ "Бессмертный полк" впервые состоялся на Аляске. ТАСС (6 Ыам ыйын 2019). Дата обращения: 6 Ыам ыйын 2019. Архивировано 6 Ыам ыйын 2019 года.
  18. ↑ Е. Слободян. Как стать участником акции «Бессмертный полк онлайн»? Аргументы и Факты (28 Муус устар 2020). Дата обращения: 29 Муус устар 2020. Архивировано 28 Муус устар 2020 года.
  19. ↑ Я. Костенко. Герои в нашем сердце: как проходит онлайн-шествие «Бессмертного полка». Известия (9 Ыам ыйын 2020). Дата обращения: 9 Ыам ыйын 2020. Архивировано 10 Ыам ыйын 2020 года.
  20. ↑ И. Огилько. Завершился марш "Бессмертного полка онлайн". Российская Газета (29 Ыам ыйын 2020). Дата обращения: 30 Ыам ыйын 2020. Архивировано 27 Сэтинньи 2020 года.
  21. ↑ В Испании и Андорре пройдет «Бессмертный полк онлайн». Известия (2 Ыам ыйын 2020). Дата обращения: 4 Ыам ыйын 2020. Архивировано 4 Ыам ыйын 2020 года.
  22. ↑ "Бессмертный полк" 9 мая пройдет в онлайн-формате. Организаторы планируют провести акцию в традиционном формате 24 июня. ТАСС (19 Муус устар 2021). Дата обращения: 19 Муус устар 2021. Архивировано 19 Муус устар 2021 года.
  23. ↑ М. Лисицына. В «Бессмертном полку» предложили нести фото погибших на Украине военных. РБК (22 Муус устар 2022). Дата обращения: 24 Муус устар 2022. Архивировано 22 Муус устар 2022 года.
  24. ↑ Шествие "Бессмертного полка" пройдет в 88 странах. Вести.ру (6 Ыам ыйын 2022). Дата обращения: 6 Ыам ыйын 2022. Архивировано 6 Ыам ыйын 2022 года.
  25. ↑ США и Великобритания запретили проведение "Бессмертного полка". РИА Новости (28 Муус устар 2022). — ещё сообщалось о запрете в Казахстане, но это ошибка: просто шествие там пройдёт под другим названием. Дата обращения: 29 Муус устар 2022. Архивировано 28 Муус устар 2022 года.
  26. ↑ Акция "Бессмертный полк" в России 9 Мая пройдет в смешанном формате. ТАСС (18 Муус устар 2023). Дата обращения: 18 Муус устар 2023.
  27. ↑ "Парады и шествия "Бессмертного полка" не будут проводить в шести субъектах России - Родина". https://rodina-history.ru/2024/04/19/reg-szfo/parady-i-shestviia-bessmertnogo-polka-ne-budut-provodit-v-shesti-subektah-rossii.html. Retrieved on 2024-04-19. 
  28. ↑ 1 2 "Без них не было бы нас": как прошел "Бессмертный полк" в городах России. smotrim.ru (9 Ыам ыйын 2025). Дата обращения: 9 Ыам ыйын 2025.
  29. ↑ "Онлайн-шествие "Бессмертного полка" начнется в 12:00 по всей стране". 2025-05-09. https://tass.ru/obschestvo/23896005?ysclid=mah2qtqfxv977394831. Retrieved on 2025-05-09. 
  30. ↑ 1 2 "Организаторы «Бессмертного полка» назвали рекордным число стран-участниц". 2025-05-12. https://www.rbc.ru/rbcfreenews/6821c12f9a7947266c7beff4. Retrieved on 2025-05-12. 

Сигэлэр

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Хаартыска уонна видео[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Төрдө — «https://sah.ruwiki.ru/w/index.php?title=Өлбөт_үйэлээх_полк&oldid=701481»