Серб Өрөспүүбүлүкэтэ
Серб Өрөспүүбүлүкэтэ Република Српска Republika Srpska |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Моја Република |
||||||
Legend] |
||||||
(уонна саамай улахан куорат) | Баня-Лука | |||||
Ил тыла | Серб, босняк, хорват |
Серб Өрөспүүбүлүкэтэ (сиэрб. Српска, Srpska, официальнай аата Република Српска, Republika Srpska: Слушать ) — Босния уонна Герцеговина иһигэр киирэр судаарыстыба,1995 мыллааҕы Дейтоннааҕы сөбүлэҥ түмүгэр баар буолбута. Киинэ — Баня-Лука. Иэнэ 24 605,7 км². Олохтоохторо — 1 326 991 киһи[1] (83 % — сербтэр, 13 % — босниецтэр и 3 % — хорвааттар). Харчыта конвертируемая марка.
Босния сербтэрэ бэйэлэрин олорор сирдэрин тутулуга суоҕунан 1992 сыллаахха биллэрбиттэрэ. Ол саҕана босниец-мусульмааннар Боснияны уонна Герцеговинаны Югославияттан тахсарын туһунан эппиттэрэ. Ол этиигэ хоруй буолбута.
География
Серб Өрөспүүбүлүкэтэ Балкаан тумул арыытын киин өттүгэр сытар. Иэнэ 24 641 квадратнай километр. Хотугу кэтирээһин 42°33′ уонна 45°16′ ыккардыларыгар илин усталааһын 16°11′ уонна 19°37′ ыккардыларыгар сытар. Серб Өрөспүүбүлүкэтэ икки айылҕа уонна экэниэмикэ оройуоннарын кирбиилэригэр сытар — Паннонскай уонна Средиземноморскай. Муораҕа тахсыыта суох[2].
Кыраныыссата
Серб Өрөспүүбүлүкэтин кыраныыссатын аан дойду билинэр. Кини аттынааҕы ХНТ чилиэннэрэ судаарыстыбалары кытта — Сербия, Хорватия уонна Черногория, уонна атын энтитеттыын Босния уонна Герцеговина судаарыстыбатын — БиГ Бэдэрээссийэтин кытта кирбиилэһэр. Кыраныыссатын уһунан 2170 км, онтон 259 км Черногориялыын, 370 км — Сербиялыын, 318 км — Хорватиялыын уонна 1134 км — БиГ Бэдэрээссийэтиниин[3]. Бу кирбиилэр этностар, устуоруйа уонна айылҕа усулуобуйларын учуота суох оҥоһуллубуттара, бэлиитикэ уонна байыаннай туруктан тахсыбыттара[4].
Горы
Серб Өрөспүүбүлүкэтин геоморфологията араас формалаах. Хотугу өттө кайнозой сөҥүүлэриттэн турар мырааннар, улам-улам аллювий хочолорго уонна өрүм террасаларыгар түһэр, бу сирдэр өрөспүүбүлүкэ ордук өлгөм үүнүүлээх сорҕото буолаллар. Илин уонна соҕуруулуу-илин мырааннар сыыйа Герцеговина үрдүк хайаларыгар силбэһэллэр.
Өрүстэрэ
Серб Өрөспүүбүлүкэтин үгүс өрүстэрэ бөдөҥ күрүлгэннээхтэр, гидроэнергетикаҕа туттуллуох айылаах улахан потенциаллаахтар. маны таһынан рекреационнай потенциаллаахтара биллэр, ордук ыраас уулаах хайа үрэхтэрэ.
Килиимэтэ
Климаттарын зоналара Герцеговина соҕуруу өттүгэр средиземноморскайтан саҕалаан, хоту өттүгэр континентальнайга тиийэ.
Серб Өрөспүүбүлүкэтин устуоруйата
Бүтэһик сэрии иннинээҕи биэрэпиһинэн Босния уонна Герцеговина мусульманнара 1 905 829 киһи (43,7 %) этилэр, сербтэр — 1 369 258 киһи (31,4 %), хорвааттар — 755 892 киһи (17,3 %). 106 общиннаттан мусульмааннар 35 общинаҕа олохтоохторун улахан аҥаарыттан ордуктар этэ, сүнньүнэн киин Боснияҕа, оттон сербтэр — 32 арҕаа уонна илин общиналарга элбэхтэрэ. Хорвааттар соҕуруу уонна аҕыйах киин общиналарга элбэхтэрэ. 240 тыһыынча БГ олохтооҕо «югослав» дэммитэ. Олортон үксүлэрэ сербтэр уонна булкаас дьиэ кэргэн оҕолоро этэ. 1991сыллаахха баар буолбут ыалтан 27 % булкаас этэ. Ылан олорор сирдэринэн сербтэр баһыйаллара. Кинилэр БГ сирин 53,3 %-гар ахсааннарынан баһыйаллара[5].
Сытар сирэ уонна дьаһалтаннан тыырыллыыта
Серб Өрөспүүбүлүкэтин иэнэ 24 605,7 км². Брчко куораткка туспа статус биэрбиттэрин кэннэ Өрөспүүбүлүкэ икки аҕаар хайдыбыта — арҕаа уонна илин. Арҕаа өттүгэр Босния Краинату уонна Посавина киирэллэр, илиҥҥи өттүгэр — Семберия, Романия уонна Илиҥҥи Герцеговина. Серб Өрөспүүбүлүкэтин улахан өттө Босния устуоруйаҕа киирбит уобалаһын иһинэн сытар, кыра сорҕото — Герцеговинаҕа.
Олохтоохторо
Серб Өрөспүүбүлүкэтин улахан аҥаара сербтэр. Кинилэртэн ураты конституцияҕа киирбит омуктарынан бошняктар уонна хорвааттар буолаллар. Аҕыйах ахсааннаахтар — дьэбириэйдэр, чехтэр, украинецтар, словактар уо. д. а. Официал тылларынан серб, бошняк уонна хорваат омуктарын тыллара буолаллар. Официал алпаабытынан — кириллица уонна латиница[6].
Серб Өрөспүүбүлүкэтин олохтоохторун ахсаанын хамсааһына | |||||||||
Сыл | Олохтоохтор | Төрөөһүн | Өлүү | Е.п | Миграция сальдота | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1991 | 1 569 332 | ||||||||
1996 | 1 391 593 | 12263 | 10931 | 1332 | 16910 | ||||
1997 | 1 409 835 | 13757 | 11755 | 2002 | 16961 | ||||
1998 | 1 428 798 | 13527 | 12469 | 1058 | 18681 | ||||
1999 | 1 448 537 | 14500 | 12529 | 1971 | 18674 | ||||
2000 | 1 469 182 | 14191 | 13370 | 821 | 20990 | ||||
2001 | 1 490 993 | 13699 | 13434 | 265 | -36456 | ||||
2002 | 1 454 802 | 12336 | 12980 | -644 | -1807 | ||||
2003 | 1 452 351 | 10537 | 12988 | -2451 | -3 | ||||
2004 | 1 449 897 | 10628 | 13082 | -2454 | -1026 | ||||
2005 | 1 446 417 | 10322 | 13802 | -3480 | 772 | ||||
2006 | 1 443 709 | 10524 | 13232 | -2708 | -1328 | ||||
2007 | 1 439 673 | 10110 | 14146 | -4036 | 1840 | ||||
2008 | 1 437 477 | 10198 | 13501 | -3303 | 1005 | ||||
2009 | 1 435 179 | 10603 | 13775 | -3172 | 1031 | ||||
2010 | 1 433 038 | 10147 | 13517 | -3370 | 0 | ||||
2011 | 1 429 668 | 9561 | 13658 | -4097 | 3719 | ||||
2012 | 1 429 290 | 9978 | 13796 | -3818 | 77 | ||||
2013 | 1 326 991 | 9510 | 13978 | -4468 |
Бэлиэ күннэр
- Тохсунньу 5 — Туциндан
- Тоъсунньу 9 — Серб Өрөспүүбүлүкэтин күнэ.
Галерея
- Uprava.jpg
Банскай двор (сиэрб. Бански двор), Баня-Лука
Вишеградтааҕы күргэ, Мехмед-паша Соколович 1571 сыллаахха туттарбыт
- Kastel.jpg
Баня-Лукаҕа Кастел кириэппэс
- Kula.JPG
Козарска-Костайницаҕа баар заамак
Примечания
- ↑ http://www.bhas.ba/obavjestenja/Preliminarni_rezultati_bos.pdf
- ↑ География РС (sr). Тургутулунна 15 Сэтинньи 2012. Төрүт сириттэн архыыптанна 13 Ыам ыйын 2013.
- ↑ Статистички годишњак 2012 (sr). Тургутулунна 16 Муус устар 2012. Төрүт сириттэн архыыптанна 17 Муус устар 2013.
- ↑ Географски и демографски подаци (sr). Тургутулунна 15 Сэтинньи 2012. Төрүт сириттэн архыыптанна 8 Тохсунньу 2013.
- ↑ Югославия в XX веке: очерки политической истории / К. В. Никифоров (отв. ред.), А. И. Филимонова, А. Л. Шемякин и др. — М.: Индрик, 2011. — С. 805. — ISBN 9785916741216
- ↑ Население РС (sr). Тургутулунна 15 Сэтинньи 2012. Төрүт сириттэн архыыптанна 13 Ыам ыйын 2013.