Чувашия

УРУБИИКИ диэн сиртэн ылыллыбыт
Чувашия Өрөспүүбүлүкэтэ

Чувашия Өрөспүүбүлүкэтин былааҕа Чувашия Өрөспүүбүлүкэтин дьаралыга
Чувашия Өрөспүүбүлүкэтин былааҕа Чувашия Өрөспүүбүлүкэтин дьаралыга
Билэ:Map of Russia - Chuvash Republic (2008-03).svg
Киин куората Чебоксаар
Иэнэ 18 343 км²
Дьонун ахсаана 1 251 619 киhи[1] (2010)
Федеральнай уокуруга Волгатааҕы
Экономическай оройуона Волга-Вятка
Ил тыла Нуучча тыла, чуваш
Президент Михаил Игнатьев
Председатель Государственного Совета Олег Попов
Кэм зоната Халыып:MSK+1
Чувашия каартата

Чувашия Өрөспүүбүлүкэтэ диэн Чебоксаар.

Географията

Чуваш Өрөспүүбүлүкэтэ Илин-Европа намталын илин өттүгэр, үксэ Волга уҥа кытылыгар, Сура уонна Свияга салааларын ыккардыгар сытар. Территорията — 18,3 тыһ. км².

Арҕаа Нижнэй Новгород уобалаһын, хоту Марий Эл Өрөспүүбүлүкэтин, илин Татарстаанныын уонна Мордовиялыын, соҕуруу Ульяновскай уобаластыын быысаһар.

Килиимэтэ

Чувашия сымнаһыар континент килиимэттээх, ойуурдаах куйаар уонна ойуур айылҕа зоналарыгар киирэр. Орто элбэх сыллааҕы салгынын температуурата тохсунньуга −13°С буолар; от ыйыгар +19°С. Сөҥүү сыллааҕы орто таһыма — 530—570 мм.

Устуоруйата

1925 — Чуваш автономиялаах уобалаһа өрөспүүбүлүкэ статуһун ылбыт — Чуваш АССР үөскээбит. Чувашияны өрөспүүбүлүкэ гыналларыгар хас да барылы сыымайдаабыттара биллэр. Ол курдук ол саҕана Симбирскай билигин Ульяновскай куоракка кииннээн саҥа өрөспүүбүлүкэ оҥорор былаан баара. Ол эрээри, чувааштар бэйэлэрин этиилэрин улахаҥҥа уурбатахтара, чувааштар түөлбэлээн олорор кыра сирдэрин Казаан күбүөрүнэтиттэн эбэн биэрбиттэрэ эрээри, сорох сирдэрин төттөрүтүн атын күбүөрүнэлэргэ быһан биэрбиттэрэ, оттон Симбирскэй тула сир билигин Ульяновскай уобалас буолан сытар.

Нэһилиэнньэтэ

Госкомстат ааҕыытынан кыраайга1 243 431 киһи олорор (2013). Дьон чиҥэтэ 67.79 киһи/км2. Онтон куорат олохтоохторун бырыһыана — 59,81 % (2013).

Национальнай састааба

2002 сыллаах биэрэпис түмүгүнэн республика территориятыгар 106 национальность баар эбит, онтон чуваштар үс гыммыт иккитин, онтон нууччалар чиэппэртэн элбэх элбэх эбит:

Национальность 1926 год,
тыһ киһи. (*)
1939,
тыһ киһи.. (*)
1959,
ттыһ киһи. (*)
1970 сыл, тыһ киһи.,
тыс. чел. (*)
1979 сыл,
тыһ киһи.(*)
1989,
тыһ. киһи (*)
2002 сыл,
тыһ киһи. (*)
2010
тыһ киһи.[2]
чуваштар 667,7 (74,7 %) 777,2 (72,2 %) 770,4 (73,0 %) 856,2 (70,0 %) 887,7 (68,4 %) 906,9 (67,8 %) 889,3 (67,7 %) 814,8 (67,7 %)
нууччалар 178,9 (20,0 %) 241,4 (22,4 %) 263,7 (24,0 %) 299,2 (24,5 %) 338,2 (26,0 %) 357,1 (26,7 %) 348,5 (26,5 %) 323,3 (26,9 %)
татаардар 22,6 (2,5 %) 29,0 (2,7 %) 31,4 (2,9 %) 36,2 (3,0 %) 37,6 (2,9 %) 35,7 (2,7 %) 36,4 (2,8 %) 34,2 (2,8 %)
мордвалар 24,0 (2,7 %) 22,5 (2,1 %) 23,9 (2,2 %) 21,0 (1,7 %) 20,3 (1,6 %) 18,7 (1,4 %) 16,0 (1,2 %) 13,0 (1,1 %)


2002 сыллаах биэрэпис түмүгүнэн атын национальностары эптэххэ маннык буолар эбит[3]:

Национальность Ахсаана Барыһыана
Чувааштар 889 268 67,69 %
Нууччалар 348 543 26,53 %
Татаардар 36 401 2,77 %
Мордвалар 16 383 1,25 %
Украинецтар 6 422 0,49 %
Марийдар 3 600 0,27 %
Белорустар 1 881 0,14 %
Эрмээннэр 1 261 0,14 %
Азербайдьаннар 857 0,07 %
Цыганнар 751 0,06 %
Ниэмэстэр 520 0,05 %


Сигэлэр