Насвай

Насвай — табахтаммат табах биир көрүҥэ, Орто Азия дойдуларыгар олус тарҕаммыт: Узбекистаан, Казахстаан, Кыргыстаан, Түркменистаан, Тадьикистаан уо.д.а^[1]. Никотиннаах вещество сүрүн компоненынан махорка эбэтэр табах буолар. Аан дойдуга, насвайтан ураты, табахтаммат табах араас көрүҥэ элбэх: икмик — Канаадаҕа, инчэҕэй снафс — АХШ-га, тумбак — Африкаҕа, масэлэ — Ииндийэҕэ уонна снюс — Сибиэссийэҕэ^[1].

Насвайы сублингвально туһаналлар. Састааба оҥоһуллар сириттэн тутулуктаах буолуон сөп. Ташкент, Самарканд, Фергана уо.д.а. көрүҥнэр бааллар. Насвай диэн улахан от күөх-бороҥ төгүрүктэр, бурдуктар эбэтэр хараҥа өҥнөөх туспа сыттаах порошок^[2].

Насвайы туттуу никотинтан тутулуктаах буолууну үөскэтиэн сөп уонна айах уонна үөһээҥҥи аһылык ыарыыларыгар тириэрдиэн сөп, злокачественнай искэннэргэ, сүрэх-тымыр ыарыыларыгар уонна киин ньиэрбэ систиэмэтин кыһалҕаларыгар тириэрдиэн сөп^[3].

Насвай фабрикаҕа оҥоһуллубат. Оҥоһуута кустарнай усулуобуйаҕа барар. Ол түмүгэр, никотин уонна атын компоненнар хонтуруолламматах ахсааннара, ону тэҥэ микробиологическай уонна санитарнай хонтуруол суоҕа насвай киһи этигэр-сиинигэр алдьатыылаах дьайыытын биллэ улаатыннарар^[2].

Химическэй састаап, компоненнар

Насвай састаабыгар маннык компоненнар киирэллэр: ыһаарыламмыт табах, испиэскэ эбэтэр күл, уу, үүнээйи арыыта, сороҕор тэбиэн сааҕа эбэтэр куурусса сааҕа баар.

Насвайга 2000-тан тахса химическэй вещество булуллубут. Манна табах төрүт компоненнара уонна табаҕы үүннэриигэ, хомуйууга уонна переработкалыырга туттуллар химиялаах веществолар, ону тэҥэ атын сыһыаннаах компоненнар киирэллэр. Насвайга баар холбоһук сүрүн кылаастарыгар алифатнай уонна ароматнай углеводородтар, нитрозаминнар, альдегидтар, кетоннар, амидтар, феноллар, алкалоидтар, тимирдэр уонна радиоактивнай элеменнэр киирэллэр.

Насвайга баар ууламмыт испиэскэ (хааҥҥа никотин ылыныытын күүһүрдэргэ эбэллэр) аһылык-үөл ньыматыгар күүстээх ыарыыны үөскэтэр. Никотины, күлү, мас арыытын уонна кирдээх атын химическэй веществолары кытта холбоон, насвай туттуллуута никотинтан тутулуктаах буолууга уонна сүрэх-тымыр систиэмэтин, киин ньиэрбэ систиэмэтин уонна онкология ыарахан ыарыыларыгар тириэрдиэн сөп^[1]^[4].

Тарҕатыы

Самаркандка, 1964.

Насвай

Орто Азия дойдуларыгар насвай өр сылларга олус тарҕаммыт. Ол гынан баран 2000 сыллар саҕаланыаҕыттан насвай тарҕаныыта ханна баҕарар, үгүс дойдуларга бобуллар буолбута.

Гурбангулий Бердимухамедов насвай оҥорон таһаарыыны, атыылааһыны, туһаныыны уонна тас дойдуттан киллэриини бүтүннүү бобор туһунан ыйаах таһаарбыта^[5].

Насвай 2011 сыллаахха Казахстаҥҥа хонтуруолга киирэр наркотическай веществолар испииһэктэригэр киирбитэ^[6].

Кыргыстааҥҥа 2022 сыл тохсунньу 12 күнүттэн табахтаммат табах бородууксуйатын оҥоруу, аҕалыы уонна атыылааһын бобуллар. Оттон Өрөспүүбүлүкэ насвайы туттууну боборго бэлэмнэнэн эрэр^[7].

Узбекистаан Өрөспүүбүлүкэтин Президенэ 2023 сыл ыам ыйын 24 күнүнээҕи ЗРУ-844 №-дээх «Арыгы уонна табах бородууксуйатын тарҕатыыны уонна туһаныыны хааччахтыыр туһунан» сокуоҥҥа илии баттаабыта. Ол гынан баран, бу бобуу Узбекистаҥҥа насвай оҥоһуутугар уонна атыытыгар сыһыана суох^[8]. Бу курдук балаһыанньа Таджикистаҥҥа үөскээн эрэр — 2022 сыл тохсунньу 21 күнүгэр табахтаммат уонна табаҕа суох бородууксуйаны, снюһу аҕалыыга, оҥорон таһаарыыга, атыыга уонна тарҕатыыга бобуу киирбитэ, насвай манна киирбэт^[9].

Аан дойду үгүс дойдуларыгар: Прибалтикаҕа, Турцияҕа, Монголияҕа, Азербайдьан, Арменияҕа уо.д.а. насвайы тарҕатыы, оҥорон таһаарыы уонна харайыы бобуллар^[10].

Олунньу 23 күнүгэр РФ Президенэ 15-ФЗ №-дээх «Табах буруотун дьайыытыттан гражданнар доруобуйаларын харыстааһын уонна табах иһиитин содулларыттан харыстыыр туһунан» федеральнай сокуоҥҥа илии баттаата, ол иһигэр оптовай уонна розничнай насвай атыыта (бу федеральнай сокуон 19 ыстатыйатын 8 чааһа). Онно сөп түбэһиннэрэн, насвайы тарҕатыы холуобунай буруйу оҥоруу буолар^[11].

Киһи доруобуйатыгар буорту

2014 сыл атырдьах ыйын 29 күнүттэн сэтинньи 12 күнүгэр диэри хром (15,3 төгүл), никель (6,5 төгүл), кадмий (2,5 төгүл), свинец (17 төгүл) уонна мышьяк (37 төгүл) улахан ахсааннаах этилэр^[1].

Киһи этигэр-сиинигэр мунньуллан, мышьяк уонна свинец холбоһуктара элбэх өрүттээх токсическай көстүүлэринэн бэлиэтэнэллэр — киин уонна периферийнэй ньиэрбэ систиэмэтигэр сабыдыаллаах, хромосомаҕа сабыдыаллаах, хаан тымырдарыгар, бүөргэ, үөһээ тыынар уорганнарга уонна аһылык уорганнарыгар алдьаныынан түмүктэнэр. Элбэх мышьяк дьайыыта тирии рагын кутталын үрдэтэр^[1].

Насвайга баар туспа нитрозаминнар канцерогеннар буолуохтарын сөп. Онон, үксүн насвай туттуллуута үөһээҥҥи аһылык уонна тыынар ньымалар ыарыылаах искэннэр үөскээһинигэр тириэрдиэн сөп^{ракка тириэрдэллэр^[2]. Насвай уһун кэмҥэ туттуллар буоллаҕына, куртахха атрофическай уларыйыылар тахсаллар, атрофическай эчэйиигэ тиийэ, ол инбэлиит буолууга уонна өлүүгэ тириэрдэр^[4].}

Эбии маны көр

Снюс
Снафф
Ыстыыр табах
Бетель
Кат

Быһаарыылар

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Раганин М.У., Заттерстрем У., Линдхольм Й. Количественный и качественный химический анализ некурительного табака насвай // Наука и здравоохранение : журнал. — 2016. — № 1.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Зиненко Ю. В. К вопросу о проблеме оборота насвая в Российской Федерации. Вред здоровью и последствия употребления насвая // Вестник Сибирского юридического института МВД России : журнал. — 2016. — № 3.
↑ О вреде насвая (19 Ахсынньы 2018 </noinclude>).
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Коваленко А. Е., Белов А. В. Насвай и его влияние на организм // Успехи в химии и химической технологии : журнал. — 2010. — № 5.
↑ Президент Туркменистана ввел запрет на самый популярный местный наркотик — насвай (30 Ыам ыйын 2008 </noinclude>).
↑ В Казахстане «насвай» теперь наркотик (1 Бэс ыйын 2011 </noinclude>).
↑ Производство и продажу насвая в Кыргызстане хотят запретить через три года (1 Ахсынньы 2021 </noinclude>).
↑ В Узбекистане установлен перечень мест, где запрещено употребление табачной продукции (26 Ыам ыйын 2023 </noinclude>).
↑ Манзума Ф. В Таджикистане запретили ввоз и производство некурительных табачных изделий. Почему не запретили насвай? (25 Ахсынньы 2022 </noinclude>).
↑ Medvestnik Архыыптаммыт 2013, От ыйын 22 күнүгэр. / Газета «Медицинский вестник»
↑ Насвай - состав и последствия употребления (25 Кулун тутар 2019 </noinclude>).

[:0-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Раганин М.У., Заттерстрем У., Линдхольм Й. Количественный и качественный химический анализ некурительного табака насвай // Наука и здравоохранение : журнал. — 2016. — № 1.

[:1-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Зиненко Ю. В. К вопросу о проблеме оборота насвая в Российской Федерации. Вред здоровью и последствия употребления насвая // Вестник Сибирского юридического института МВД России : журнал. — 2016. — № 3.

[3] О вреде насвая (19 Ахсынньы 2018 </noinclude>).

[:2-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Коваленко А. Е., Белов А. В. Насвай и его влияние на организм // Успехи в химии и химической технологии : журнал. — 2010. — № 5.

[5] Президент Туркменистана ввел запрет на самый популярный местный наркотик — насвай (30 Ыам ыйын 2008 </noinclude>).

[6] В Казахстане «насвай» теперь наркотик (1 Бэс ыйын 2011 </noinclude>).

[7] Производство и продажу насвая в Кыргызстане хотят запретить через три года (1 Ахсынньы 2021 </noinclude>).

[8] В Узбекистане установлен перечень мест, где запрещено употребление табачной продукции (26 Ыам ыйын 2023 </noinclude>).

[9] Манзума Ф. В Таджикистане запретили ввоз и производство некурительных табачных изделий. Почему не запретили насвай? (25 Ахсынньы 2022 </noinclude>).

[10] Medvestnik Архыыптаммыт 2013, От ыйын 22 күнүгэр. / Газета «Медицинский вестник»

[11] Насвай - состав и последствия употребления (25 Кулун тутар 2019 </noinclude>).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

куртахха