Карелия Өрөспүүбүлүкэтэ

УРУБИИКИ диэн сиртэн ылыллыбыт
Карелия Өрөспүүбүлүкэтэ
Республика Карелия
Karjalan tazavaldu
Karjalan tasavalta
Karjalan Tazovaldkund


Карелия дуоҕата Карелия дьаралыга
Карелия былааҕа Карелия дьаралыга
Билэ:Map of Russia - Republic of Karelia (2008-03).svg
Киинэ Петрозаводскай
Иэнэ 180 520 км²
Дьонун ахсаана 618 056 (2019)
Федеральнай уокуруга Хотугулуу арҕаа
Экономическай оройуона Хоту
Ил тыла омук тыла суолталаахтар финн уонна вепс)
Республика баhылыга Артур Парфенчиков
Кэм зоната MSK (UTC+3, UTC+4)

Карелия Өрөспүүбүлүкэтэ (Финныы: Karjalan tasavalta; Вепстыы: Karjalan Tazovaldkund) диэн субъега. Киин куората Петрозаводскай.

1922 сыллаахха бэс ыйын 8 күнүгэр тэриллибитэ.

Географията

Өрөспүүбүлүкэ Арассыыйа Федерациятын хотугулуу арҕаатыгар, Үрүҥ уонна Балтик байҕаллар икки ардыларынааҕы сирдэригэр баар. Үрүҥ байҕал кытылын линията 630 км.

  • Иэнэ: 180 520 км2
  • Кыраньыыссалара:
    • ис: Мурманскай уобалаhа (Х), Архангельскай уобалаhа (И/СИ), Ленинград уобалаhа (С/СА)
    • тас: Финляндия (СА/А/ХА) (кыраньыысса уhуна: 723 км)
    • уу: Үрүҥ байҕал (Х/ХИ/И), Онега (СИ), Ладога (СА)
  • Үрдүкү сирэ: 576 м, Нуорунен чыпчаала.

Өрүстэр

Карелияҕа 27,000 кэриҥэ өрүс баар. Сүрүн өрүстэрэ:

  • Водла (Vodlajoki, 149 км)
  • Кем (Kemijoki, 191 км)
  • Ковда (Koutajoki)
  • Шуя (Suojoki)
  • Суна (Suunujoki)
  • Выг (Uikujoki)

Күөллэр

Карелияҕа 60,000 кэриҥэ күөл баар. Ладога (Финныы: Laatokka) уонна Онега (Ääninen) Эуропа ордук улахан күөллэрэ. Атын күөллэрэ:

Хоту уонна Соҕуруу Карелия регионнара Карел билиитэ билигин Ленинград уобалаhын ирээтэ
  • Ньюкозеро (Nuokkijärvi)
  • Пьяозеро (Pääjärvi)
  • Сегозеро (Seesjärvi)
  • Сямозеро (Säämäjärvi)
  • Топозеро (Tuoppajärvi)
  • Выгозеро (Uikujärvi)

Сирин баайа

Өрөспүүбүлүкэ сирин улахан өттө (148,000 км², эбэтэр 85%) тыа.

Сирин баайа: ванадиум, молибден уо.д.а.

Климата

Карелия Өрөспүүбүлүкэтэ Атлантик континентал климат зонатыгар баар. Тохсунньу орто температурата -8.0 °C, от ыйын гиэнэ +16.4 °C. Сыллааҕы сөҥүү орто таhыма 500-700 мм.[1]

Дьоно

  • Олохтоохторун ахсаана: 716,281 (2002)
    • Куорат олохтоохторо: 537.395 (75.0%)
    • Тыа сирин олохтоохторо: 178,886 (25.0%)
    • Эр дьон: 331,505 (46.3%)
    • Дьахталлар: 384,776 (53.7%)
  • Орто саас: 37.1
  • Омуктар:
1926 1939 1959 1970 1979 1989 2002
Нууччалар 153,967 (57.2%) 296,529 (63.2%) 412,773 (62.7%) 486,198 (68.1%) 522,230 (71.3%) 581,571 (73.6%) 548,941 (76.6%)
Кареллар 100,781 (37.4%) 108,571 (23.2%) 85,473 (13.0%) 84,180 (11.8%) 81,274 (11.1%) 78,928 (10.0%) 65,651 (9.2%)
Беларустар 555 (0.2%) 4,263 (0.9%) 71,900 (10.9%) 66,410 (9.3%) 59,394 (8.1%) 55,530 (7.0%) 37,681 (5.3%)
Украиннар 708 (0.3%) 21,112 (4.5%) 23,569 (3.6%) 27,440 (3.8%) 23,765 (3.2%) 28,242 (3.6%) 19,248 (2.7%)
Финнар 2,544 (0.9%) 8,322 (1.8%) 27,829 (4.2%) 22,174 (3.1%) 20,099 (2.7%) 18,420 (2.3%) 14,156 (2.0%)
Вепстар 8,587 (3.2%) 9,392 (2.0%) 7,179 (1.1%) 6,323 (0.9%) 5,864 (0.8%) 5,954 (0.8%) 4,870 (0.7%)
Атыттар 2,194 (0.8%) 20,709 (4.4%) 29,869 (4.5%) 20,726 (2.9%) 19,565 (2.7%) 21,505 (2.7%) 25,734 (3.6%)

Олохтоох пууннар

5 тыh. тахса олохтоохтордоох пууннар
Тохсунньу 1 2009 туругунан, http://web.archive.org/web/20010309110056/http://world-gazetteer.com/
Петрозаводск 269 207 Суоярви 10 924
Кондопога 33 554 Надвоицы 10 322
Сегежа 32 631 Пудож 9 730
Костомукша 29 995 Олонец 9 225
Сортавала 19 484 Лахденпохья 8 167
Медвежьегорск 15 496 Лоухи 5 257
Кемь 13 448 Калевала 5 303
Питкяранта 12 816 Пиндуши 5 134
Беломорск 11 776

Экономиката

Олохтоох айылҕа баайдарын туттар индустрия салаалара: мас, маhы таҥастыыр, кумааҕы, хара металлургия уонна тутуу материалларын индустриялара.

Кэлии ресурстары туттар салаалар: массыына оҥоруута, өҥнөөх металлургия.

Бөдөҥ хампаанньалар

  • «Авангард»
  • «Вяртсильский метизный завод»
  • «Карельский окатыш»
  • «Карелэнерго»
  • «Кондопога»
  • «Ляскельский бумажный завод»
  • «Петрозаводскмаш»
  • «Онежский тракторный завод»
  • «Сегежский ЦБК»
  • «Суоярвская картонная фабрика»
  • Целлюлозный завод «Питкяранта»

Политиката

Култуурата

Аан дойдутааҕы биллиилээх Калевала диэн карел-финн эпоhа.

Быһаарыылар