Омскай
| Населённый пункт | |||||
| Омскай | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
| 54°58′00″ с. ш. 73°23′00″ в. д.GЯO | |||||
| Дойду | |||||
| Устуоруйа уонна география | |||||
| Төрүттэммитэ | 1716 | ||||
| Бастакы ахтыллыыта | 1716 | ||||
| Иэнэ |
|
||||
| Киин үрдүгэ | 90 | ||||
| Кэм курдааһына | UTC+6:00[d] | ||||
| Олохтоохтор | |||||
| Олохтоох дьонун ахсаана | |||||
| Официальнай тыла | Нуучча тыла | ||||
| Сыыпыра идентификатордар | |||||
| Телефон кода | 3812 | ||||
| Почта индексэ | 644000–644960[3] | ||||
| ОКАТО куода | 52401000000 | ||||
| ОКТМО куода | 52701000001 | ||||
| ГКГН нүөмэрэ | 0011977 | ||||
| омск.рф(нууч.) | |||||
|
|
|||||
 Биики Хааһахха миэдьийэ билэлэр | |||||
![Былаах[d]](/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BB%D1%8D:Flag_of_Omsk.svg)
![Гиэрбэ[d]](/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BB%D1%8D:Coat_of_arms_of_Omsk.svg)
Омскай — Омскай уобалаһын административнай киинэ, Иртыш уонна Оми өрүстэр холбоһууларыгар киирэр бөдөҥ культурнай, спортивнай уонна промышленнай киинэ[4]. Үлэ албан ааттаах куорат[5]. Миллионер куорат — 1 104 485 киһи олорор (2024). Сибииргэ үсүһүнэн, Арассыыйаҕа уон үсүһүнэн нэһилиэнньэтин ахсаанынан турар.
Бөдөҥ транспорт түмүктээх: арҕааттан илин Транссибир магистрала ааһар, соҕурууттан хоту — Иртыш өрүс уҥуор туоруур салаата ааһар.
1716 сыллаахха кэлин Селенгинск коменданта буолбут Иван Дмитриевич Бухгольц төрүттээбитэ. 1781 сыллаахха официальнайдык куорат аатын ылар. 1935 сыллаахха Омскай уобалас дьаһалтатын киинэ.
2020 сыл от ыйын 2 күнүгэр Арассыыйа Федерациятын президенын ыйааҕынан куорат «Үлэ килбиэнин куората» ааты ылбыта[6].
Этимология
«Омь» гидронимтан тахсар аат, 1716 сыллаахха кириэппэс курдук олохтоммута, Омскай остуруок диэн ааттааҕа. 1782 сылтан Омскай куорат. Омь гидроним барабин татаардарын тылларыттан «ом» — «тихая»[7].
Устуоруйа
Омскай сирэ былыргыттан улахан суолталааҕа. 1716 сыллаахха Омскайы И. Д. Бухгольц кириэппэс быһыытынан олоҕурбута[7].
1919—1920 сылларга А. В. Колчак былааһыгар Арассыыйа Судаарыстыбатын киинэ этэ. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Европаттан заводтар көспүттэригэр улааппыта. Сэбиэскэй Сойуус эстиитин иннинэ «Сад-куорат», «Ыччат куората», «Билим куората» диэн биллэрэ[8].
География
Омскай Арҕаа Сибиир хочотун соҕуруу өттүгэр ойуур-степной зона соҕурууҥҥу субзонатыгар Омь өрүс Иртышка киирэр сиригэр, Казахстаны кытта кыраныыссаттан 150 км тэйиччи сытар. Өрүс хочотугар сытар: уу ылар сиригэр, бастакы уонна иккис уу ылар сир террасаларын уонна сир аннынааҕы хайа кытылыгар сытар.
Куорат иһигэр икки улахан өрүс, элбэх кыра үрэхтэр, ону тэҥэ күөллэр бааллар. Куоракка Иртыш 25 км устата сүүрэр. Иртыш угуттааһына куораты хаста даҕаны толорбута. 1818 сыллаахха Подгорнай форштадт улахан чааһа уу анныгар барбыта. 1845 сыллаахха уу таһымыттан уулуссаларга хамсааһын тыы нөҥүө эрэ этэ. 1892 сыллаахха угуттааһын хас да күн этэ. Онтон Любинскай проспект уонна Любинская роща дьиэлэрэ улаханнык алдьаммыттара. 1928 сыллаах халаан эмиэ алдьатыылаах этэ[9].
Омскай култуураҕа
Омскай куорат биир бэлиэтинэн Любинскай проспектка олорор Любочка буолар — Хотугу Сибиир генерал-губернатора Г. Х. Гасфорд иккис кэргэнин Любовь Федоровна Гасфорд уобараһын ойуулуур.
2016 сыллаахха Арассыыйа Баана Омскай 300 сааһын туолбутугар 3 солкуобай номиналлаах памятнай манньыаты таһаарбыта[11]. Куорат 300 сыллаах үбүлүөйүгэр 2016 сыллаахха «Омск. День города» режиссер Владимир Головнев киинэтэ тахсыбыта.
Быһаарыылар
- ↑ http://omsk.infomsk.ru/geografiya_omska
- ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Сhisl_MO_01-01-2024.xlsx
- ↑ http://www.geopostcodes.com/Omsk_Omsk_oblast
- ↑ Горячко М.Д., Павлинов П.С. и др Омск / председ. Ю.С. Осипов и др., отв. ред. С.Л. Кравец. — Большая Российская Энциклопедия (в 35 т.). — М.: Научное издательство «Большая российская энциклопедия», 2014. — Т. 24. Океанариум - Оясио. — С. 178. — 766 с. — 26 000 экз. — ISBN 978-5-85270-361-3
- ↑ Светлана Сибина. Омску присвоено звание «Город трудовой славы». Российская газета (8 Ыам ыйын 2015). Дата обращения: 16 Олунньу 2016. Архивировано 22 Ахсынньы 2015 года.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 02.07.2020 № 444 «О присвоении почётного звания Российской Федерации „Город трудовой доблести“». Дата обращения: 4 От ыйын 2020. Архивировано 5 От ыйын 2020 года.
- ↑ 1 2 Поспелов, 2002, с. 310
- ↑ Омичи забраковали концепции брендов Омской области, предложенные москвичами. СуперОмск (10 Ыам ыйын 2011). Дата обращения: 27 Кулун тутар 2016.
- ↑ И. В. Стецив. К вопросу о наводнениях на реке Иртыш и его притоках // Известия Омского государственного историко-краеведческого музея : журнал. — Омск, 2003. — № 10. Архивировано 8 От ыйын 2009 года.
- ↑ Алексей Струнников. Тайны старой башни // Омская Муза : журнал. — Омск: Департамент культуры администрации города Омска, 2015. — № 2 (40). — С. 34—35.
- ↑ Мария Фомина. Центробанк сегодня выпустил памятную монету к 300-летию Омска. Новый Омск (31 Ыам ыйын 2016). Дата обращения: 31 Ыам ыйын 2016. Архивировано 1 Бэс ыйын 2016 года.
 | ||||
|---|---|---|---|---|
| Тематические сайты | ||||
| Словари и энциклопедии | ||||
Сигэлэр
- Официальный портал Администрации города Омска. Архивировано 30 Муус устар 2020 года.
- Официальный сайт Омского городского Совета. Архивировано 18 Муус устар 2009 года.
- Образовательный портал Омска. Архивировано 7 От ыйын 2021 года.
- Омскай в каталоге ссылок Curlie (dmoz)
- Список памятников культурного наследия Омска в Викигиде
- Типичный Омск. Самый лучший док.фильм про Омск !!! (4 Балаҕан ыйын 2015). Дата обращения: 14 Сэтинньи 2018. Архивировано 20 Олунньу 2019 года.
- Б. А. Коников. «Омская стоянка» – открытия, гипотезы, факты. Сибирский филиал Института наследия. Дата обращения: 6 Муус устар 2016. Архивировано из оригинала 27 Муус устар 2016 года.
- Игорь Фёдоров. Игорь Фёдоров: Деньги на омские дороги есть. Мэрия не хочет их брать! Новый Омск (22 Муус устар 2016). Дата обращения: 23 Муус устар 2016. Архивировано 22 Муус устар 2016 года.
- Омские депутаты предложили объявить в городе чрезвычайную ситуацию из-за дорог. Om1.ru (31 Кулун тутар 2016). Дата обращения: 1 Муус устар 2016. Архивировано 19 Муус устар 2016 года.