Шенген сөбүлэҥэ
Шенген сөбүлэҥэ (Европа сойууһун Шенген сокуонунан солбуллан үлэтэ тохтообута.
Шенген зона
Шенген сокуонун толору туһанар государстволар холбоһуктаах территориялара уонна де- факто кыттыылаахтарын холбоон Шенген зоната диэн ааттанар, ол эбэтэр, атын сиргэ көһүү дьон көһө сылдьар сирдэрэ мэлдьи тохтоло суох, паспорнай хонтуруолга олоҕурар.
Государство ис кыраныыссатын-зона чилиэннэрин, сокуон быһыытынан, производственнай сиргэ (ол эбэтэр кыраныысса таһынааҕы көс гражданнарга (подданнайдарга) көһөрүү көҥүллэнэр.
дьэ, ол курдук, кулун тутар 26 күнүгэр 1995 сыллаахха пограничнай хонтуруол дьиэ кэргэн государстволарын икки ардыларыгар туһаайыллыбыт: Бельгия, Франция, Германия, Сирембург, Португалия уонна Испания. 1997 сыллаахха Италия уонна Австрия холбоспуттара. 1999 сыллаахха Амстердам дуогабарынан сир баайын хостооһунун сорҕото (билигин ЕС- ка киириигэ ылыллар правовой нуормалар холбоһууларыгар баар) буолбута. 2000 сыллаахха зонаҕа Греция холбоспута, онтон 2001 сыллаахха Шенген зонатыгар судаарыстыбалар-скандинавскай паспортнай Сойуус (Дания, Финляндия, Швеция) чилиэннэрэ, ону таһынан Европа союһугар киирбэтэх государстволар — Исландия уонна Норвегия киирбиттэрэ.
2007 сыллаахха зонаҕа өссө 9 дойду — Чехия, Эстония, Венгрия, Венгрия, Латвия, Литва, Мальта, Польша, Словакия уонна тылдьыт киирбиттэрэ (кинилэр бары өсөһөн үс сыл буолбуттар). Швейцария Шенг зонатыгар ахсынньы 12 күнүгэр 2008 сыл, Лихтенштейн-ахсынньы 19 күнэ 2011 сыл, ол быһыытынан Европа союһугар киирбэт зонаҕа үһүс уонна төрдүс государство буоллулар. 2023 сыл тохсунньу 1 күнүттэн Шенг зонатыгар Хорватия холбоспута, 27- с зонатын чилиэнэ буолбута.[1]