Аллараа Бэстээх (Мэҥэ-Хаҥалас улууһа)

УРУБИИКИ диэн сиртэн ылыллыбыт
Нэһилиэнньэлээх пуун
Аллараа Бэстээх
Нижний Бестях центральная улица.png
61°57′19″ с. ш. 129°54′16″ в. д.GЯO
Дойду
Устуоруйа уонна география
Төрүттэммитэ 1920
Киин үрдүгэ 138
Кэм курдааһына UTC+9
Олохтоохтор
Олохтоох дьонун ахсаана
Сыыпыра идентификатордар
Телефон кода 411 43
Почта индексэ 678080
ОКАТО куода 98229555000
ОКТМО куода 98629155051
ГКГН нүөмэрэ 0121826
sakha.gov.ru/n-bestiah
Аллараа Бэстээх (Мэҥэ-Хаҥалас улууһа) (Арассыыйа)
Точка
Аллараа Бэстээх
Точка
Логотип РУВИКИ.Медиа Биики Хааһахха миэдьийэ билэлэр
Аллараа Бэстээх бөһүөлэк Мэҥэ-Хаҥалас улууһун каартатыгар

Аллараа Бэстээх — Саха Сиригэр баар куорат көрүҥнээх бөһүөлэк, Мэҥэ Хаҥалас улууhун дьаһалта киинэ. Өлүөнэ өрүс уҥа кытылыгар, 15 км Дьокуускай куорат утары турар.

Устуоруйа

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Аллараа Бэстээх арҕаа өттүгэр Мэҥэ Хаҥалас улууһугар, Өлүөнэ өрүс үрдүк уҥа кытылыгар Дьокуускай утары, сорох өттүнэн Нөөрүктээйи хочотугар баар.

Бөһүөлэк 1920-с сылларга тырааныспар ааһар пууна быһыытынан үөскээбитэ, онтон 1971 сыллаахха үлэһит бөһүөлэгин статуһун ылбыта.

Олохтоох тэрийэр киин буолар. Улуус дьаһалтатын таһынан, «Аллараа Бэстээх бөһүөлэгэ» муниципальнай тэриллии дьаһалтата Аллараа Бэстээххэ баар.

Тырааныспар

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Аллараа Бэстээх транспортнай функциялары толорор. Нэһилиэнньэ оройуоннар икки ардыларынааҕы суолталаах тырааныспар уонна тиэйии тэрилтэлэригэр үлэлиир. Нэһилиэккэ өрүс бириистэн, массыына тэрилтэлэрэ, атыы-эргиэн ыскылааттара, грязелечебница баар. Култуура киинэ, икки уопсай үөрэҕи биэрэр оскуола, тырааныспар техникума[2], профтехучилище, доруобуйа харыстабылын, атыы-эргиэн уонна атыылаһааччыга өҥөлүүр тэрилтэлэрэ бааллар.

Нэһилиэк бэйэтигэр буолбакка, киниттэн 10 км соҕуруу-соҕуруу-илин диэки, Булгунньахтаах сиргэ, ыаллыы сытар Павловскай нэһилиэк сиригэр-уотугар турар Аллараа Бэстээх тимир суол станцията тутуллубута. Онно тимир суоллары тардыы 2011 сыл бүтүүтүгэр тиийбитэ[3], таһаҕаһы тиэйиигэ станция 2014 сыл атырдьах ыйын 30 күнүгэр аһыллыбыта, оттон пассажирдар сырыылара 2019 сыл от ыйын 27 күнүгэр аһыллыбыта[4].

Аллараа Бэстээх икки федеральнай суолталаах суоллар ыпсыылара: М56 «Өлүөнэ» уонна «Халыма». Онтон таhынан республикатааҕы суолталаах «Амма». Кыһыҥҥы кэмҥэ өрүс мууһун туораан ситим ыытыллар. Сезоннар ыккардыларынааҕы кэмнэригэр вертолётунан эбэтэр салгын сыттыгынан ситим ыытыллар[5].

2021 сыл ыам ыйын 22 күнүгэр мунньахха биллэриллибит иһитиннэриигэ этиллэринэн, Өлүөнэ өрүһү хаҥас уонна уҥа кытылларын туоруур күргэ тутуутугар үлэ саҕаламмыт, ол өрөспүүбүлүкэ киин куоратын Дьокуускай куораты кытта төгүрүк сыл устата куруук баар ситими хааччыйыа[6]. Магадааҥҥа диэри тимир суолу уһатар былаан эмиэ баар[7][8].

Айылҕа

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Аллараа Бэстээх сороҕор Нөөрүктээйи хочотугар сытар, ол гынан баран нэһилиэк үксэ Лена үрдүк уҥа кытылыгар сытар. Почва кумахтаах. Элбэх ойуур, үксүн бэс. Аллараа Бэстээхтэн ырааҕа суох аан дойду биир улахан өрүһэ Өлүөнэ, ону тэҥэ улахан күөллэр систиэмэлэрэ Мааччыйа баар.

Нэһилиэнньэ

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Дьон ахсаана
1979[9]1989[10]2002[11]2009[12]2010[13]2011[14]
3363↗3997↘3327↘3163↗3518↘3498
2012[15]2013[16]2014[17]2015[18]2016[19]2017[20]
↗3523↗3600↗3607↗3638↗3748↗3924
2018[21]2019[22]2020[23]2021[24]2022[25]2023[26]
↗4152↘4080↘4079↗5099↗5282↘5139
2025[27]
↗5329
1000
2000
3000
4000
5000
6000
2009
2014
2019
2025
Омук састааба

Аллараа Бэстээх элбэх омуктаах бөкүөлэк; Манна сахалар уонна нууччалар сүрүн омуктан ураты — узбектар, кыргыыстар, чэчиэннэр, эрмээннэр, таджиктар уонна да атыттар олороллор[28].

Кэрэхсэбиллээх сирдэр

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

2012 сыллаахха Пресвятой Богородица Благовещениятын Сыаркабын тутуута саҕаламмыта. Сыаркап Аллараа Бэстээххэ 2016 сыл сэтинньи 4 күнүгэр Саха уонна Өлүөнэ архиепископа Роман үөрүүлээхтик сибэтиэйдээбитэ[29]. Дэриэбинэҕэ мечеть эмиэ баар[30].

Манчаары Баһылай пааматынньыга — пааматынньык боростуой норуоту көмүскээһининэн биллибит саха норуотун национальнай дьоруойугар Василий Фёдорович Слободчиковка (Манчаары) ананар. 2020 сыллаахха боруонса скульптураны туруоран арыйбыттара, ааптара — Саха Сирин норуодунай худуоһунньуга Афанасий Романов[31].

Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Фёдор Поповка пааматынньык. Фёдор Попов — Мэҥэ Хаҥалас улууһуттан төрүттээх Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар хорсун быһыыны көрдөрбүт киһи[32].

Галерея

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
  • Бөһүөлэк киин уулуссата (автодорога А360/Р504)

    Бөһүөлэк киин уулуссата (автодорога А360/Р504)

  • Суол арахсыыта: хаҥас — Магадаан, уҥа — Большой Невер, көннөкү — Амма

    Суол арахсыыта: хаҥас — Магадаан, уҥа — Большой Невер, көннөкү — Амма

  • Өлүөнэ өрүс Аллараа Бэстээх оройуонугар

    Өлүөнэ өрүс Аллараа Бэстээх оройуонугар

  • Аллараа Бэстээх куйаартан көстүүтэ

    Аллараа Бэстээх куйаартан көстүүтэ

Быһаарыылар

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
  1. ↑ https://14.rosstat.gov.ru/chisl_sostav
  2. ↑ ГБУ РС(Я) «Транспортный техникум» пос. Нижний Бестях. Дата обращения: 9 Олунньу 2013. Архивировано 27 Ыам ыйын 2014 года.
  3. ↑ Открытие участка железной дороги, соединяющей Якутию с основными магистралями страны. Kremlin.ru (15 Сэтинньи 2011). Дата обращения: 25 Олунньу 2013. Архивировано 26 Олунньу 2013 года.
  4. ↑ "В Якутии запустили участок железной дороги, ввода которого ожидали с 2012 года". ТАСС. 2019-07-27. Archived from the original on 2019-07-27. https://web.archive.org/web/20190727151856/https://tass.ru/ekonomika/6708580. Retrieved on 2019-07-27. 
  5. ↑ Суда на воздушной подушке начнут курсировать между Якутском и Нижним Бестяхом с 18 апреля. https://yk24.ru (15 Муус устар 2025). Дата обращения: 23 Муус устар 2025.
  6. ↑ о ходе работ по строительству Ленского моста. ysia.ru. ysia.ru (22 Ыам ыйын 2021). Дата обращения: 27 Ыам ыйын 2021. Архивировано 27 Ыам ыйын 2021 года.
  7. ↑ «До 2030 года на развитие железных дорог Дальнего Востока будет затрачено 1 триллион 600 миллиардов рублей». РИА Восток-Медиа. Дата обращения: 2 Алтынньы 2008. Архивировано из оригинала 27 Ыам ыйын 2014 года.
  8. ↑ «Губернатор Магаданской области принял участие в работе Дальневосточного экономического форума». REGIONS.RU. Дата обращения: 2 Алтынньы 2008. Архивировано 28 Ыам ыйын 2014 года.
  9. ↑ https://web.archive.org/web/20211107083940/http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php.
  10. ↑ https://web.archive.org/web/20110926215253/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php.
  11. ↑ http://www.perepis2002.ru/content.html?id=11&docid=10715289081460.
  12. ↑ https://web.archive.org/web/20150518102941/http://www.gks.ru/bgd/regl/B09_109/IssWWW.exe/Stg/d01/tabl-21-09.xls.
  13. ↑ https://rosstat.gov.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm.
  14. ↑ http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst98/DBInet.cgi?pl=8112027.
  15. ↑ http://web.archive.org/web/20130516092833/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2012/bul_dr/mun_obr2012.rar.
  16. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2013/bul_dr/mun_obr2013.rar.
  17. ↑ https://web.archive.org/web/20140810202114/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar.
  18. ↑ https://web.archive.org/web/20150923180801/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2015/bul_dr/mun_obr2015.rar.
  19. ↑ http://web.archive.org/web/20210508043701/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/bul_dr/mun_obr2016.rar.
  20. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar.
  21. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2018/bul_dr/mun_obr2018.rar.
  22. ↑ https://web.archive.org/web/20210502132133/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2019/bul_dr/mun_obr2019.rar.
  23. ↑ https://rosstat.gov.ru/compendium/document/13282?print=1.
  24. ↑ https://web.archive.org/web/20220901194902/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx.
  25. ↑ https://14.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Численность%20населения%20на%201%20января%202022%20года(3).xlsx.
  26. ↑ https://14.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Численность%20населения%20на%201%20января%202023%20года(1).xlsx.
  27. ↑ https://14.rosstat.gov.ru/chisl_sostav.
  28. ↑ Географическая и историческая справка о наслеге | Официальный информационный портал Республики Саха (Якутия). Дата обращения: 9 Олунньу 2013. Архивировано 11 Олунньу 2013 года.
  29. ↑ Нижний Бестях. Церковь Благовещения Пресвятой Богородицы. https://sobory.ru. Дата обращения: 23 Муус устар 2025.
  30. ↑ Мечеть Нижний Бестях ул. Ленина, 64. https://religiya.e-katalog.su. Дата обращения: 23 Муус устар 2025.
  31. ↑ Памятник национальному герою народа Саха Василию Манчаары п.Нижний Бестях. https://kultura-maya.saha.muzkult.ru. Дата обращения: 23 Муус устар 2025.
  32. ↑ Открылся памятник первому Герою Советского Союза из Якутии. https://yakutia.info (20 Бэс ыйын 2015). Дата обращения: 23 Муус устар 2025.
Төрдө — «https://sah.ruwiki.ru/w/index.php?title=Аллараа_Бэстээх_(Мэҥэ-Хаҥалас_улууһа)&oldid=694251»