Уулук

1

- ← Уулук → гелий

-
↑
H
↓
Литий

Уулук in the periodic table of the elements

Периодик табыл

Бүтүн билиилэрэ

Аата, бэлиэтэ, нүөмэрэ

Уулук, H, 1

Элемент категорията

металл буолбатах

Бөлөҕө, периода, блога

1, 1, s

Өҥө

Өҥө суох гаас, плазма туругар фиолетовай уоттаах

Атом маассата

1.00794(7) g·mol⁻¹

Электрон конфигурацията

1s¹

хахха

1 (Image)

Физик характеристикалара

Color

өҥө суох

Фазата

Density

(0 °C, 101.325 kPa)
0.08988 g/L

Убаҕас чиҥэ уулларыгар

0.07 (0.0763 эттик)^{Ууллуу кэрдииhэ}

14.01 K
(-259.14 °C, -434.45 °F)

Оргуйуу кэрдииhэ

20.28 K
(-252.87 °C, -423.17 °F)

Triple point

13.8033 K (-259°C), 7.042 kPa

Critical point

32.97 K, 1.293 MPa

Ууллуу итиитэ

(H₂) 0.117 kJ·mol⁻¹

Уостуу итиитэ

(H₂) 0.904 kJ·mol⁻¹

Итиини иҥэримтиэтэ

(25 °C) (H₂) 28.836 J·mol⁻¹·K⁻¹

Паар баттааhына
P/Pa	1	10	100	1 k	10 k	100 k
at T/K					15	20

Атом характеристикалара

Кристал тутула

алта муннуктаах

Аhыйыы нүөмэрэ

1, -1
(амфотернай оксид)

Электромэлдьэhиитэ

2.20 (Pauling scale)

Ионизация энергията

1st: 1312.0 kJ·mol⁻¹

Ковалент радиус

31±5 pm

Van der Waals radius

120 pm

Атын билиилэрэ

Магнетизма

диамагнетик^{Итиини ыытыы}

(300 K) 0.1805 W·m⁻¹·K⁻¹

Тыас түргэнэ

(gas, 27 °C) 1310 m/s

CAS регистрация нүөмэрэ

1333-74-0

Ордук бигэ изотоптара

Сүрүн ыстатыйа: Уулук изотоптара
изо	ИТ	Аҥар үрэллиитэ	РҮ	ҮЭ (MeV)	ҮО
¹H	99.985%	¹H is stable with 0 neutrons
²H	0.015%	²H is stable with 1 neutron
³H	trace	12.32 y	β⁻	0.01861	³He

Халыып: Көрүү • Ырытыы • Уларыт

Уулук диэн улахан эстии кэнниттэн тута үөскээбиттэр. Аатом синтеһын кэнниттэн бары атын элеменнар уулуктан үөскээбиттэр. ^[4]

Плазма туругар хара саарыл өҥүнэн умайар.^[5]

Уулук айылҕаҕа

Ыраас уулук Сиргэ гаас быһыытынан тарҕаммыт. Уу молекулатыгар икки аатома уулук буолар. Уулук Күн уонна атын сулустар оттуга буолар. Уулук космос 75% тарҕаммыт.^[6] Период таабылыгар символа - H буолар.

Ыраас уулук сүнньүнэн икки холбоммут атомнартан турар. Чинчийээччилэр оннук туругу диатомнай молекулалардаах диэн ааттыыллар. Атын элеменнары кытта улахан аҥаардарын кытта химия реакцияларыгар кыттыһар. Уулук өҥө уонна сыта суох.

Сир атмосфератыгар ыраас уулук тарҕамматах. Айылҕаҕа уу иhилигэр баар. Олорор бары органическай холбоһуктар быһыытынан баар. Уулук хоруолугу кытта холбоһон уу-хоруолук буолаллар. Оттуктар улахан өттө уу-хоруолуктан тураллар уонна киһи энергия ыларыгар киэҥник тутталлар.

Уулук икки изотоптардаах: дейтрий уонна тритий. Уулук курдук биир протоннардаахтар, уонна биир электроннардаахтар, ол дейтрий биир нейтроннаах, онтон трийтийга икки баар. Аатом энергиятыгар туттуутагар олус улахан суолталаах буолар.

Уулук туһунан атын чахчылар:

Хос температуратыгар гаас буолар
Кытаанах туругар металл курдук туттар-хаптар
Космоска ордук чэпчэки элемеен буолар
Космоска ордук тарҕаммыт гаас элемена буолар.^[3]
Төлөнү кытта таарыйдыстаҕына эстэр.

Уулук историята

"Уулук" диэн гириэк тылыттан уу диэн тылтан тахсыбыт, 'υδορ (ааҕыллыыта /HEEW-dor/).

Билэ:Emissions Spectra.webm

Уулук спектр теста

Роберт Бойл арыйбыт, ол гынан баран дьон Генри Кавендиш 1776 сыллахха арыйбыт диэн толкуйдууллар.

Уулук туһыныыта

Оттук быһыытынан

Атом синтеһа энергияны ылыытыгар олус күүстээх буолар. Күҥҥэ буоларын курдук атомнар уларыйан гелий буолалларын курдук холбоһуллаллар.Ону оҥорорго улахан энергия наада, уонна чэпчэки буолбатах. Биир улахан ордуга диэн туох даҕаны кири халларбат уонна ураан курдук токсическай оттугу туттубат.

Хас сөкүүндэ аайы Күҥҥэ 600 мөл. тонна уулук гелийга кубулуйар.^[7]^[8]

Уулугу уматыы

1. Ууттан уулугу таһаарыахха сөп, ол гынан баран туттарга элбэх чаҕылыма уоту барыахха наада. 2. Уулугу уматыы уу чааныгар кубулуйар. 3. Оттук элемеена уулугу абалык молекулатын холбуур уонна электрону уот быһыытынан таһаарар.

Уулуктаах уот системата

Ол иһин чинчийээччилэр уулук уота атын технологиялар, ол курдук дизелы уонна атын оттуктан ылыныллар уоту солбуйуо диэн итэҕэйэллэр.

Быһаарыылар

↑ Wiberg, Egon; Wiberg, Nils; Holleman, Arnold Frederick (2001). Inorganic chemistry. Academic Press. p. 240. ISBN 0123526515. http://books.google.com/books?id=vEwj1WZKThEC&pg=PA240.
↑ "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (81st ed.). CRC Press. http://www-d0.fnal.gov/hardware/cal/lvps_info/engineering/elementmagn.pdf.
↑ ^3,0 ^3,1 EIA.doe.gov - What is Hydrogen?
↑ Carroll, Bradley W. & Ostlie, Dale A. 2006. An introduction to modern astrophysics. 2nd ed, Addison-Wesley, San Francisco. ISBN 0-8053-0402-9
↑ The magic of syngas. chemrec.se (2012 [last update]). Тургутулунна 7 Кулун тутар 2012.
↑ Hydrogen in the Universe. imagine.gsfc.nasa.gov (2012 [last update]). Тургутулунна 7 Кулун тутар 2012.
↑ What is Fusion?. iter.org. ITER Organization (2012 [last update]). Тургутулунна 7 Кулун тутар 2012.
↑ NASA's Cosmicopia. NASA. Тургутулунна 28 Олунньу 2013.

[1] Wiberg, Egon; Wiberg, Nils; Holleman, Arnold Frederick (2001). Inorganic chemistry. Academic Press. p. 240. ISBN 0123526515. http://books.google.com/books?id=vEwj1WZKThEC&pg=PA240.

[2] "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (81st ed.). CRC Press. http://www-d0.fnal.gov/hardware/cal/lvps_info/engineering/elementmagn.pdf.

[EIA-3] 3,0 ^3,1 EIA.doe.gov - What is Hydrogen?

[4] Carroll, Bradley W. & Ostlie, Dale A. 2006. An introduction to modern astrophysics. 2nd ed, Addison-Wesley, San Francisco. ISBN 0-8053-0402-9

[5] The magic of syngas. chemrec.se (2012 [last update]). Тургутулунна 7 Кулун тутар 2012.

[6] Hydrogen in the Universe. imagine.gsfc.nasa.gov (2012 [last update]). Тургутулунна 7 Кулун тутар 2012.

[7] What is Fusion?. iter.org. ITER Organization (2012 [last update]). Тургутулунна 7 Кулун тутар 2012.

[8] NASA's Cosmicopia. NASA. Тургутулунна 28 Олунньу 2013.

[4]

[5]

[6]

[3]

[7]

[8]