Тирии сыстыганнаах ыарыылара

Тирии сыстыганнаах ыарыылара — тириини, баттаҕы уонна тыҥыраҕы, салыҥнаах, сыа уонна көлөһүн былчархайы таарыйар инфекционнай, вируснай, грибковай уонна генетическай ыарыылар.

Тирии ыарыыта араас төрүөттээх буолуон сөп: ыарыы тастан, ол эбэтэр тулалыыр эйгэ охсуутуттан тахсыан сөп, биитэр киһи иһиттэн: ис секреция былчархайдарыттан, киһи оһоҕоуттан, гормоннартан тутулуктаах. Тирии сыстыганнаах ыарыыларынан үксүн оҕолор ыалдьаллар.

Сүрүннээн, маннык ыарыыны балыыһаҕа киирэн эмтэнэллэр

Микроспория, трихофития (модьуун, төбүрүөн) – саамай сыстыганнаах ыарыылартан биирдэстэрэ буолар. Кыылтан-сүөһүттэн киһиэхэ бэриллэр эбэтэр ыалдьыбыт киһи тулатынааҕы дьонуттан эмиэ сыстар. Сүрүннээн, тустуунан дьарыктанар оҕолор ыалдьыылара бэлиэтэнэр.

Ааспыт сылга 400-тэн тахса оҕо эмтэммитэ, олортон 140-ча оҕо – модьуун ыарыынан, онтон атыттара сыстыгана суох тирии ыарыытыгар ыалдьан эмтэммиттэрэ. Улахан дьону аахтахха, балыыһаҕа уопсайынан 4000-тан тахса киһи киирэн эмтэммитэ.

Бу сыстыганнаах ыарыыларынан ордук тустуунан дьарыктанар оҕолор хаптараллар. Сүрүннээн, баттахтара эмсэҕэлээн, төбөлөрүгэр тараҕай тахсар. Микроспория уонна трихофития киһи баттаҕын, тириитин сүһүрдэн ыарыталлар. Ыарыыны көбүтээччи тэллэйдэр микроспорум (микроспория), трихофитон (трихофития) киһи тириитигэр киирэн тарҕанан бараллар. Оттон төбөҕө, баттахха түбэспит тэллэй баттаҕы сутуйар уонна киһи төбөтүгэр араас кыра, улахан тараҕайдары үөскэтэр уонна ардыгар ириҥэлээх бааска кубулуйар. Өскөтүн киһи өр кэмҥэ эмтэммэтэх буоллаҕына, кэлин бааһа үтүөрбүтүн да кэннэ төбөтүгэр баттах үүммэккэ хаалыан эмиэ сөп.

Тустуук оҕолор сыстыһыылара

Спортивнай мааттартан киһи сыстыан сөп. Ыалдьыбыт оҕо тустар, онтон тириигэ баар ыарыы хоһоҕото (спора) саккыраан маакка түһэн сысталлар.

Үгүс оскуола дезинфекцияны кистиир (укрывательство). Дезинфекция ыыппаттар. Спортивнай оскуола салайааччылара саньытаарынай ирдэбили тутуһалларыгар ирдэнэр. Бу оскуолаларга оҕолор дьарыктанар мааттара чаастатык дезинфекцияланыахтаах. Манан дьарыктанар тустаах тэрилтэлэр бохсор үлэни ыытыахтаахтар. Тирии ыарыыта ыйтан өр эмтэнэр. Ыалдьыбыт дьон уһаппакка дерматолог бырааска баран көрдөрүнэрэ сатанар.

Харыстаныы

Тус гигийиэнэни тутуһуохха наада. Дьиэ кэргэҥҥэ соттор, бэргэһэ, эт суунар мачаалка, таҥас-сап хас биирдии киһиэхэ тус-туспа баар буолуохтаах. Уулуссаҕа эбэтэр олорор дьиэ подъеһыгар босхо сылдьар ыты, куосканы оҕолорго тыыттарбат ордук.

Ордук тарҕаммыт ыарыылар

Тирии сыстыганнаах ыарыыларыттан ордук тарҕаммыттарынан микроспория (төбүрүөн) уонна трихофития (модьуун) буолаллар. Чуолаан оҕо-аймах ыалдьара бэлиэтэнэр. 2017 с. икки ыйын уонна 2018 сыл икки ыйын көрдөрүүлэрин тэҥнээн көрдөххө, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн микроспория, трихофития курдук сыстыганнаах ыарыылар намтаатылар.

Ааспыт сыллары тэҥнээн көрдөххө, микроспориянан 2016 сылга – 329 (34,3% -100 тыһ. нэһилиэнньэҕэ), 2017сылга – 383 киһи (39,8%-100 тыһ.нэһилиэнньэҕэ), оттон трихофитиянан 2016 сылга – 128 киһи (13,4% - 100 тыһ. нэһ.), 2017 сылга – 95 киһи (9,9% – 100 тыһ. нэһ.) ыалдьыбыттар. Микроспориянан уонна трихофитиянан, чуолаан, Дьокуускай куоракка элбэх киһи ыалдьыбыта билиннэ.

Ыарыыны сүрүн тарҕатааччылар

Микроспорияны мээнэ сылдьар куоскалар, куоска оҕолоро, ардыгар ыттар уонна ыалдьыбыт киһи тарҕатыахтарын сөп. Ыалдьыбыт киһиттэн уонна кини туттар малларын таҥаһын (тараах, таҥас, бэргэһэ, баттах кырыйар массыына, о.д.а.) сыстыахха сөп.

Трихофитияны ыарыылаах ынах сүөһү, тарбыйах, ардыгар сылгы уонна ыалдьыбыт киһи тарҕатыахтарын сөп. Микроспорияҕа эбэтэр трихофитияҕа ыалдьыбыт кыыл түүтэ, тириитэ, тэллэйдээх хоһоҕото сиргэ түстэҕинэ, 1-3 ый устата ыарыыны тарҕатар кыахтаах. Бу сыстыганнаах тирии ыарыыларыгар сыстарга киһи ыарыыны утары охсуһар күүһэ (иммунитета) мөлтөөһүнэ, оҕо тириитэ ситэри сайда илигэ, олус көлөһүннүрүү, тириигэ баар хайа тардыы эмиэ оруоллаахтар.

Төбүрүөн сибикилэрэ, көстүүлэрэ

Ыалдьыбыт киһи тириитигэр кыһыл өҥнөөх, үксүн төгүрүк кытыылаах бөлтөйбүт кыра бээтинэ тахсар. Бээтинэ сыыйа-баайа улаатар, кытыытынан хаҕыланар, модьоҕолоох буолар. Бээтинэ ортотугар өҥө кубархай буолар, үрдүгэр хатырбыт хохтонор. Итинник бээтинэлэр үксүгэр сирэйгэ, моойго, санныга, илиигэ тахсаллар. Арыт кыратык кыһыйыан сөп.

Төбөҕө ыарыы таҕыстаҕына, баастар эбэтэр бээтинэлэр чуолаан оройго, чэчэгэйгэ баар буолаллар. Ыарыы саҕаланыытыгар бээтинэ тахсыбыт сиригэр хоһоҕолонон, хахтанан барар. Бу сыстыганнаах тэллэйдэртэн ыалдьыбыт баттах тостумтуо буолар, сырдыктыҥы бороҥ өҥнөөх хоһоҕонон бүрүллэр. Төбө тириитин үрдүгэр баттах 4 мм. үрдүккэ тоһутталанан барар, онон хайдах эрэ кырыллыбыт курдук көрүҥү биэрэр. Ол иһин “стригущий лишай” диэн ааттаабыттар. Ардыгар төбөҕө тахсыбыт баас улаатар, кытарар, иһэр, ириҥэрэр, ыалдьар. Оччоҕуна ыалдьыбыт киһи төбөтүн бааһа ыалдьар, кыраадыһа үрдүүр, уопсай туруга мөлтүүр.

Харыстанар сүбэлэр

Микроспориянан, трихофитиянан ыалдьыбыт оҕолор үтүөрүөхтэригэр диэри үөрэхтэн, араас спортивнай дьарыктартан босхолоноллор. Куорат дьиэлэрин киирэр ааннарыгар хаһаайына суох сылдьар эбэтэр тиэргэҥҥэ босхо сылдьар дьиэ кыылларын (куосканы, ыты) оҕолорго тыыттарыллыбат. Кыылы имэрийдэххэ, илиини булгуччу мыылалаан суунуллуохтаах. Бэйэ этин-сиинин, тыыттахха илиини булгуччу мыылалаан суунуллар. Бэйэ этин-сиинин, илиитин, таҥаһын-сабын ыраастык көрүнэн, чэгиэн-чэбдик сылдьар ордук.

Дьиэ кыыла кэмиттэн кэмигэр бэтэринээргэ көрдөрүллүөхтээ

Өскөтүн дьиэ кыыла (ыт, куоска) ыалдьыбыт сибикитэ билиннэҕинэ, бэтэринээргэ көрдөрөн эмтэтиллэр. Атын киһи сотторунан, суунар тэрилинэн туттуллубат, таҥаһын, бэргэһэтин кэтиллибэт. Өскөтүн киһи тириитэ кыһыйар эбэтэр ымынах, баас таҕыстаҕына, тутатына бырааска эбэтэр дерматолог бырааска көрдөрөн эмтэнэр булгуччулаах. Микроспорияҕа уонна трихофитияҕа киһи ыалдьыбытын бигэргэтэр анаалыс тирии уонна венерическэй ыарыылар дьыспаансырыгар эрэ оҥоһуллар. Онон микроспория (төбүрүөн), трихофития (модьуун) олус сыстыганнаах ыарыылар буолалларын умнумаҥ.

Туттуллбут сирэ

1.Кыым хаһыат;

Өссө көрүн

1.https://mybook.ru/tags/kozhnye-zabolevaniya/ 2.https://pda.litres.ru/tags/kozhnye-zabolevaniya/