Нибелуннар туһунан ырыа
| «Нибелуннар туһунан ырыа» | |
|---|---|
| Das Nibelungenlied | |
 | |
| Жанр | геройдуу эпос |
| Ааптар | биллибэт ааптар |
| Оригинал тыла | Орто үөһээ ниэмэс тыла |
| Суруллубут күнэ-дьыла | XII бүтүүтэ — XIII үйэ саҕаланыыта |
| Бэчээккэ тахсыбыт күнэ-дьыла | 1203 |
 Биики Хааһахха миэдьийэ билэлэр | |
«Нибелуннар туһунан ырыа» (ниэм. Das Nibelungenlied) — орто-үйэлээҕи гэрман эпичэскэй поэмата, XII—XIII үйэлэргэ билиллибэт ааптар суруйбут. Аан Дойдуга аатырбыт эпичэскэй айымньыларыттан биирдэстэрэ.
Поэма сюжета Кримхиилда диэн бургуун принцессатын кытта кэргэннэниитин, кэнники кини өлүүтүн туһунан. Кримхиилда бэйэтин ууһун утары гуннар баһылыктарын көмөтүнэн өстүһэр. Бу дьайыылары түргэтэр дьикти сиэхсит Хаагэн буолар.
Айымньы устуоруйата
«Нибелуннар туһунан ырыа» биһиэхэ уон рукопись (XIII—XVI үйэлэр) буолан тиийбит. 1757 сыллаахха И. Бодмер айымньы тиһэх чааһын уонна «Үҥсүү» (ниэм. Klage) диэн Этцель, Дитрих Гильдебранды кытта, Рүдигэр ыала уонна дьоно өлбүттэри ахталларын туһунан кыра поэманы бэчээккэ таһаарбыт[1]. 1782 сыллаахха К. Г. Мюллер «Нибелуннар» толору тиэкиһин таһаарбыт. XIX үйэ саҕалыытыгар поэма ырытыылара тахсыбыттар; биирдэстэрэ Ф. фон дер Гаген 1810 сыллааҕы ырытыыта.
Төрүтэ
Нибелуннар туһунан үһүйээн, омуктар рейн аттытааҕы франктар сирдэригэр көһүүлэригэр, икки утары элэмиэнтэн холбоммут:
- Зигфрид туһунан былыргы германскай боотур сага;
- 437 с. Аттила (Этцэл) бургуун королевскай дьиэтин өлөрөрүн туһунан историчэскай сага.