Буор кут бэриллиитэ
Буор кут бэриллиитэ диэн хамсаныыларга үөрүйэх буолуу кэлэр көлүөнэҕэ утумнааһына ааттанар.
Саха дьоно, ойууннара хас тыһыынча сыллардаахха буор куту үөрэтэн, дьоҥҥо баарын быһааран, ыалдьыбыт буоллаҕына эмтиир буолбуттарын быһаарыы кыаллыбат. Кут-сүр туһунан билиилэр нууччалар кэлиэхтэрин быдан инниттэн бааллара уонна ойууннар туһаналларын туһунан сурукка киирбиттэрэ элбэх.
Ыал буолуу сүрүн сыалынан кэлэр көлүөнэлэри үөскэтии буолар. Кэлэр көлүөнэлэр үчүгэй хаачыстыбалаах; өйдөөх, үлэһит, бөҕө доруобуйалаах буола төрүүллэригэр былыргы кэмнэргэ оҕолор ыал буолуохтарын инниттэн төрөппүттэр ылсыһан дьарыктаналлара ордук улахан суолтаны биэрэллэрин биллэрэр. Ыаллар бары оҕолоро бэйэлэригэр көрүҥүнэн маарынныыр, кинилэр курдук майгылаах, үлэһит буолуохтарын чахчы баҕараллар. Бу баҕа санаа туолуутугар биллэр көрдөбүллэр баалларын урукку кэмҥэ кытаанахтык тутуһаллар этэ:
- Урукку кэмҥэ ыал буолууга кыыс оҕо ыраас кыыһынан буоларын хайаан да ирдииллэр этэ. Сэбиэскэй былаас өй-санаа үөрэҕин суох оҥоруута, дьахталлары аһара көҥүл ыытыыта, бу тутаах көрдөбүл тутуһуллубат буолуутугар билигин тириэртэ.
- Ыал, кэргэн буолааччылар төрүччүлэрин ыраахха диэри үөрэтэн, билсиһэллэр этэ. Манна дьон доруобуйалара, майгылара, үлэни-хамнаһы кыайаллара, баайдара эбэтэр дьадаҥылара бастакынан быһаарыллара.
Сэбиэскэй былаас көмөтүнэн ыраас хааннаах, эр дьон утумнарын салҕааччылар билигин суох буоллулар. Сэбиэскэй Сойуус дьоно барылара сэттэ уонтан тахса сыллар усталарыгар дьадаҥылары, үлэни-хамнаһы кыайа-хото үлэлээбэттэри, өйдөрө-санаалара мөлтөхтөрү өрө тутуутуттан, кинилэр куһаҕан генофондаларынан сутуллубута. Билигин кэлэн орто оскуоланы барыта кэриэтэ эдэр дьахталлар үөрэнэн бүтэрэллэр. Бу дьахталлар эргэ таҕыстахтарына кэргэннэригэр ыраас хааннаах кэлэр көлүөнэлэри төрөппөт кыахтаналлар. Аан маҥнай сылдьыспыт эр киһитин буор кута, бу дьахтарга киирэн иҥэн хаалыан сөбүн уонна кэлэр оҕотугар бэриллэрин былыргы сахалар билэн кэргэн буолуох иннинэ сылдьыһары кытаанахтык боболлор этэ.
Буор кут киһи туттарыттан-хаптарыттан, үөрүйэхтик хамсанарыттан, ону-маны оҥороруттан-тутарыттан баара биллэр. Туох эмэ туһалааҕы оҥорорунааҕар алдьатара, буортулуура элбэх оҕо буор кута мөлтөх, суох да курдук буолуон сөп. Аһара эдэр төрөппүттэр оҕолоро үлэҕэ-хамнаска сыһыаннара аҕыйах, дьоҕурдара, талааннара суох буолар кыахтара улахан.
Буор кута сайдыбыт, сааһырбыт киһи оҕото, дьоҕура, талаана элбэх, өйө-санаата туруктаах буоларын сахалар «Сааһырбыт киһи оҕото өйдөөх буолар» диэн этиилэрэ быһаарар. Билигин үөрэхтэммит дьон үксүлэрэ эдэрдэригэр биир эмэ оҕону төрөтөн баран бүтэллэриттэн сайдыылаах буор куттаах кэлэр көлүөнэлэр үөскүүллэрэ сарбыллан сылдьар.
Тыыннаах киһи куҥ эт буолбатах. Киһи этигэр-сиинигэр, хас биирдии килиэткэлэригэр өй-санаа, куттар, эньиэргийэ иҥэн сылдьалларын аныгы медицинэ быһааран туһана илик. Киһи этэ-сиинэ туспа эньиэргийэлээх буолара быһаарыллан эрэр. Хас киһи барыта тулалыыр эньиэргийэтэ аура диэн ааттанар уонна аныгы тиэхиникэ көмөтүнэн быһаарыллар буолбута ыраатта эрээри кыайан ситэри үөрэтиллэ илик.
Аныгы медицинэ үлэһиттэрэ өй-санаа үөрэҕин фантазиянан ааҕаллар, сэбиэскэй былаас атеистарын дьайыылара билигин да ааһа илигинэн туһананнар, аанньа ахтыбаттар.
Сахалар кут-сүр үөрэхтэрэ этэринэн кыра оҕоҕо, төрөппүттэриттэн этэ-сиинэ уонна буор кута бэриллэр. Былыргы үөрэх, билии сайда илик кэмнэригэр буор кут хайдах бэриллэрин кыайан быһаарбат эрдэхтэринэ дьахтар чэчэгэйигэр үрэн бэриллэр диэн этэллэрэ. Бу быһаарыы сыыһатын билигин дакаастаан эрэллэр. Буор кут эньиэргийэ буоларынан эр киһи сиэмэтин кытта дьахтар иһигэр киирдэҕинэ иҥэн хаалан кэлэр көлүөнэлэригэр барыларыгар тиийэ дьайарын билигин быһаара сылдьаллар. Сахалар олохторун үөрэҕинэн дьахтар аан маҥнай сылдьыспыт эр киһитин сиэмэтин кытта буор кута бэриллэрин уонна иҥэн хаалан кэлэр оҕолоругар дьайыытын быһааран кыыс оҕо ыраас бэйэтинэн эргэ тахсарын ситиһэллэр этэ. Оҕо дьахтар аан маҥнай сылдьыспыт эр киһитин буор кутун иҥэринэн төрөөн, киниэхэ маарынныыр буолан хаалыан сөбө быһаарыллар.
Эр киһи сиэмэтин кытта буор кут дьахтарга быһаччы бэриллэн, иҥэн хааларын билигин телегония науката үөрэтэ сылдьар. (1,54).
Буор кут эньиэргийэ буолан эр киһи сиэмэтин кытта дьахтарга быһаччы бэриллэрэ быһаарыллан иһэрэ сахалар былыргы үөрэхтэрэ олус диэн табатын дакаастыыр.
Сиргэ аан бастаан пробирка иһигэр дьон илиилэринэн тутууларыттан-хабыыларыттан үөскэтиллибит оҕо Луиза Браун от ыйын 6 күнүгэр 1978 сыллаахха төрөөбүтэ. (2,316).
Пробиркаҕа төрөөбүт оҕоҕо буор кут бэриллэрэ дуу, бэриллибэтэ дуу салгыы быһаарыыга, кэтээн көрүүгэ наадыйар. Пробиркаттан төрөөбүт оҕолор элбэхтэриттэн, ханнык да өй-санаа, хамсаныы өттүнэн итэҕэстээхтэр үөскээбэттэриттэн уонна чэчэгэйгэ үрэн биэрии суоҕуттан, буор кут эр киһи сиэмэтин кытта бэриллэрэ быһаарыллар кыахтанар.
Буор кут кэлэр көлүөнэлэргэ бэриллиитин телегония науката үөрэтэн билигин дакаастабыллар баар буолан эрэллэр. Атын эр киһилиин аан маҥнай сылдьыспыт дьахтар, ол киһи курдук, киниэхэ маарынныыр оҕону төрөтөрө быһаарылла сылдьар. Бу быһаарыыны эбии дакаастыырга сахалар биллэр этиилэрин туһаныахха сөп. «Атын киһи ойоҕо, ойох буолбат» диэн этии баарын ырытан көрүү быһаарыыны биэрэр кыахтаах. Бу этии эр киһи бэйэтэ ыраас кыыһы кэргэн ылбытын эрэ бэйэтин ойоҕунан ааҕынарын быһаарар. Атын киһилиин сылдьыспыт дьахтар ойох диэн буолбат эбит. Кыыһа алдьанарыгар “ой”, “ох” диэбит эрэ дьахтар эр киһиэхэ ойох буоларын бу тылбыт быһаарар. (3,16).
Дьахталлар эр киһилэригэр, кэргэннэригэр, кинини утумнуур оҕону төрөтүөхтэрин баҕарар буоллахтарына, эдэр эрдэхтэринэ, кыыстара алдьана илигинэ эргэ тахсаллара ордук буолар. Былыргы сахалар кыыс оҕону эдэригэр эргэ биэрэн, оннун булларан кэбиһэллэрэ мээнэҕэ буолбатах. Эт-сиин баҕата эмиэ улахан, сааһырыахтарыгар диэри эр киһини билбэккэ сылдьаллара кыаллыбат да буолуон сөп. Оччолорго өй-санаа сайдыытын сахалар ордук билэн олохторугар туһаналларын кыыс оҕону эдэригэр кэргэн биэрэллэрэ быһаарар. (4,36).
Туһаныллыбыт литература.
1. Газета «Якутск вечерний». 11 марта 2011 года.
2. 100 великих предсказаний. – М.: Вече, 2010. - 432 с.
3. "Туймаада уоттара" хаһыат. №88. 16.02.2012.
4. Каженкин И.И. Кут-сүр үөрэҕэ. Үс кут. - Дьокуускай: РГ "MEDIA+", 2017. - 156 с.